Sosnowiec, jakiego nie znamy
Robert Talarczyk, dyrektor Teatru Polskiego w Bielsku-Białej, powiedział, że "Korzeniec" stanie się dla Zagłębiaków tym, czym jest "Cholonek" dla Ślązaków i Teatru Korez. I nie ma w tym zdaniu cienia przesady. Książka Zbigniewa Białasa została okrzyknięta wydarzeniem literackim ubiegłego roku. O spektaklu Teatru Zagłębia, choć od premiery minął ledwie miesiąc, też już jest głośno i to nie tylko w Sosnowcu.
Przeniesienie powieści na deski teatru wydaje się zadaniem karkołomnym. Ale nie dla duetu Brzyk i Śpiewak. Remigiusz Brzyk, jeden z najlepszych reżyserów młodego pokolenia, zdobywca Lauru Konrada na Festiwalu Interpretacje, stworzył spektakl kompletny, który znakomicie się ogląda. Nie byłoby to możliwe, gdyby nie adaptacja Tomasza Śpiewaka. Duet ten odpowiedzialny jest także za scenografię, która totalnie odmienia wnętrze sosnowieckiego Teatru Zagłębia. Stare, odrapane ściany, lampy, z których sączy się słabe światło - wszystko to przypomina wnętrze fabryki. Wprowadzane stopniowo dekoracje stają się prostymi komunikatami związanymi z miejscem, w którym właśnie rozgrywa się akcja. Najciekawszą wizualnie sceną jest ta, w której wykorzystano długie liny wiszące nad głowami widzów. Poruszanie nimi symbolizuje jazdę konną, zwłaszcza że za plecami bohaterów przepływają pocztówki przedstawiające stary Sosnowiec.
Miasto, w którym rozgrywa się akcja powieści Białasa, jest głównym bohaterem spektaklu Brzyka. Sosnowiec uchwycono w przededniu I wojny światowej. To miasto carskie i wielokulturowe, położone na styku trzech zaborów. Wielu tam Żydów, którzy pragną wyjechać do Stanów Zjednoczonych w poszukiwaniu szczęścia i lepszego życia. Są w spektaklu postaci fikcyjne, ale i prawdziwe, jak 12-letni Janek Kiepura (Jarosław Tyran), któremu wróżka przepowiedziała, że zostanie sławnym śpiewakiem. Żyje w tym mieście i Alojzy Korzeniec (Grzegorz Kwas), glazurnik i kafelkarz. Jego zagadkowa śmierć stanie się tematem, o którym będą pisać gazety, a zwłaszcza "Iskra" redaktora Waleriana Monsiorskiego (również Grzegorz Kwas).
Spektakl jest nie tylko obrazem Sosnowca i próbą rozwikłania tajemniczej śmierci. Prezentuje także galerię rozmaitych postaci, które stają na wprost publiczności i opowiadają o swoim życiu. Rodzą się w ten sposób melancholijne i niezwykle przejmujące monologi: Jadwigi, żony Korzeńca (Maria Bieńkowska), matki Jadwigi (Agnieszka Bieńkowska), Emmy Niukanen, fińskiej bony pracującej dla największego fabrykanta w Sosnowicach (Agnieszka Okońska) czy Żydówki Estery Pławner, służącej Korzeńców, która nigdy nie dotrze do wymarzonych Stanów Zjednoczonych, a umrze w Brazylii jako tania prostytutka (Edyta Ostojak). Dzięki znakomitemu aktorstwu widzowie zostają przeniesieni w świat, którego już nie ma. Postacie pojawiają się na scenie i znikają, a przed oczami przepływają obrazy Sosnowca, które pamiętają chyba tylko najstarsi mieszkańcy tego miasta. Mimo zabawnych momentów i dowcipnych dialogów (stają się one udziałem Wojciecha Leśniaka, który występuje w potrójnej roli) ze sceny bije smutek i nostalgia, a atmosfera przypomina raczej sen niż jawę.
"Korzeniec" to jeden z najlepszych spektakli Teatru Zagłębia. Ważny ze względu na temat, poruszający oraz czytelny nie tylko dla mieszkańców regionu. Sosnowiecki teatr wyraźnie się rozwija, zmienia na lepsze, co niezwykle cieszy. Z kolei książka Białasa jest pierwszym tomem kronik sosnowieckich. Zakończony sezon artystyczny pozostawia nadzieję na dalszy rozwój teatru i kolejne adaptacje dzieł pisarza.
Katarzyna Głowacka
Teatralia Śląsk
Nr 26 (26)
15 lipca 2012
Teatr Zagłębia (Sosnowiec)
Zbigniew Białas
"Korzeniec"
reżyseria: Remigiusz Brzyk
adaptacja i dramaturgia: Tomasz Śpiewak
scenografia: Brzyk & Śpiewak
kostiumy i współpraca scenograficzna: Iga Słupska (ASP), Dagmara Walkowicz (ASP), Szymon Szewczyk (ASP)
muzyka: Jacek Grudzień
obsada: Agnieszka Bieńkowska, Maria Bieńkowska, Ewa Kopczyńska, Agnieszka Okońska, Edyta Ostojak (PWST), Michał Bałaga, Aleksander Blitek, Piotr Bułka, Przemysław Kania, Krzysztof Korzeniowski, Grzegorz Kwas, Wojciech Leśniak, Tomasz Muszyński, Jarosław Tyran
premiera: 26 maja 2012 r.