Metafizyka tworzenia
Lektura książki "Corpus Jan Fabre. Obserwacja procesu twórczego" Luka van den Driesa jest fascynującą podróżą w świat kreacyjnego przebiegu budowania spektaklu przez wybitnego belgijskiego reżysera, a przez to - w świat wyobraźni, lęków i inspiracji artysty.
Książka składa się z trzech podstawowych części. Pierwsza - "Życie, śmierć, przypadek. Żywe rzeźby w twórczości Jana Fabre'a" - jest esejem, mającym wprowadzić czytelnika w świat teatru inscenizatora. Autor dokonuje tego poprzez zgłębienie zapatrywania reżysera na ciało - jego znaczenie, definiowanie i funkcjonowanie w spektaklach artysty. Takie wprowadzenie pozwala czytelnikowi, nawet temu nieznającemu dzieł Fabre'a, na zwrócenie uwagi na wrażliwość twórcy, interesujące go tematy, które porusza w spektaklach. Eseistyczne wdrożenie jest niczym inwitacja. Czytając je, odbiorca będzie wiedział, czy świat reżysera zaintryguje go i będzie chciał skorzystać z tego szczególnego zaproszenia, czy wręcz przeciwnie - zniechęci go lub znudzi, więc je odrzuci. Chociaż wydaje mi się, że osób wybierających tę drugą opcję będzie zdecydowania mniej.
Drugą cześć, można stwierdzić, że tą właściwą, stanowi "Dziennik prób". Prób, które odbywały się w Antwerpii podczas przygotowywania spektaklu "Parrots and Guinea Pigs" od 12 sierpnia do 17 października 2002 roku. Dries każdego dnia towarzyszył artystom, przygotowywał notatki, by potem zredagować je tak, aby jak najlepiej oddać analizę procesu twórczego. Śledzimy raport, zaczynający się na pierwszej próbie skupiającej się na improwizacji aktorów-tancerzy na podane przez Jana Fabre'a tematy, a kończący w dniu premiery. Zapis ten stanowi dokument stylu twórcy, wydarzeń, a także relacji, które zachodziły między reżyserem a aktorami i jego stałymi współpracownikami. Dzięki wspaniale poprowadzonemu dziennikowi stajemy się obserwatorami działalności Jana Fabre'a od strony wewnętrznej, czyli myśli i wrażliwości teatralnej artysty, ale także płaszczyzny zewnętrznej - metody, a nawet techniki pracy mistrza. Nietrudno zauważyć, iż na obu tych obszarach podstawowym elementem, punktem wyjścia jest fizyczność, ciało - jego dynamika, dyscyplina, rytmika, mechanika, stosunek do innych ciał...
Trzecia część złożona jest z inspirujących, sprawnie przeprowadzonych wywiadów Luka van den Driesa z Janem Fabrem, a także z Els Deceukelier, Miet Martens, Renée Copraij, Heike Langsdorf - osobami należącymi do grona najbliższych współpracowników reżysera.
Interesującym elementem tej książki są zdjęcia (w większości autorstwa Wonge Bergmanna) pochodzące z różnych spektakli reżysera. Są one znakomitą ilustracją książki, jej dopełnieniem, ale nie tylko. Same w sobie mówią wiele na temat obszarów zainteresowań reżysera oraz jego wrażliwości. Udało się na nich uchwycić emocje oraz atmosferę towarzyszącą przedstawieniom.
Pozycja ta stanowi niezwykle rzetelny obraz teatru Jana Fabre'a. Wszystkie jej elementy znakomicie uzupełniają się, tworząc profesjonalne, a zarazem łatwe w odbiorze (nie tylko dla wąskiego grona teatrologów) dzieło. Książka pozwala rozwinąć fascynację wyobraźnią artysty uzewnętrznianą w niebanalnych i - może dla niektórych - kontrowersyjnych przedstawieniach. Pozwala także zrozumieć sposób działania reżysera i otworzyć widza na doświadczenia, ból, wartości oraz wrażliwość, które artysta chce przekazać. W "Prologu" Dries pisze, iż jego książka jest zbiorem myśli, słów i obrazów. Wydaje mi się, że w dziele tym poza powyższymi elementami jest coś więcej - pewna metafizyka, którą odczuwa się w czasie oglądania wybitnego spektaklu.
Katarzyna Dreszer
Teatralia Kraków
15 grudnia 2010
Luk Van den Dries
"Corpus Jan Fabre. Obserwacja procesu twórczego"
tłumaczenie Iwona Mączka, Joanna Urbaniak, Sylwia Walecka
seria: Linia Teatralna
Wydawnictwo: maltafundacja / korporacja Ha!art, 2010.