Szemkel w teatrze opowiada o poezji
25 maja 1998 roku, dwa miesiące przed śmiercią poety, odbył się ostatni wieczór poetycki z udziałem Zbigniewa Herberta. Z udziałem, mimo że on sam, trawiony chorobą, nie pojawił się nań osobiście. Jednakże wybrał wiersze, opracował plan wieczoru oraz, co szczególne, wplótł sześć utworów innych autorów i opatrzył je krótkim komentarzem, niejako wywodząc w ten sposób swój poetycki rodowód. Na pamiątkę tego wieczoru, jakże znamiennie zatytułowanego: "Siódmy Anioł", który stał się swoistym pożegnaniem Herberta z czytelnikami, Teatr Narodowy wydał książeczkę, zresztą również wg pomysłu samego poety.
Znajdują się w niej więc wybrane wiersze polskich poetów. Sześciu aniołów przed Herbertem. Oczywiście, najpierw Jan Kochanowski, po nim Franciszek Karpiński, Juliusz Słowacki, Cyprian Norwid, Tadeusz Gajcy i, jak pisze sam poeta, "moja najbliższa / tak / że czuję ich gorący oddech na karku / zmiana warty / po której trzeba było zająć miejsce w sztafecie / Krzysztof Kamil Baczyński".
Wybór utworów poprzedza ostatni szkic Herberta, w którym lapidarnie charakteryzuje każdego spośród swoich poprzedników, poświęcając im chwilę refleksji, oddając należny im pokłon i sytuując się pomiędzy nimi w sposób szczególny. (Wszak pamiętamy Szemkela, siódmego anioła, który "jest zupełnie inny", "wielokrotnie karany za przemyt grzeszników", "czarny, nerwowy, w starej, wyleniałej aureoli".) Szkic ów został odczytany podczas wieczoru z rękopisu, którego faksymilia załączone są do wydania i stanowią interesujące dopełnienie, świadectwo zmagania się z chorobą i ogromu pracy włożonej w przygotowanie tego wieczoru. Razem stanowi to nietuzinkowy, pełen treści (również tej pomiędzy wersami) esej o polskiej poezji.
Ponadto, wciąż zgodnie z pomysłem Herberta, obok utworów zamieszczone są fotografie aktorów, z którymi spotykał się wcześniej i których dobór ważny był dla niego. (Teresa Budzisz-Krzyżanowska, Anna Chodakowska, Dorota Segda, Mariusz Bonaszewski, Łukasz Lewandowski, Olgierd Łukaszewicz). W faksymiliach widać, jak wiele uwagi poświęcił również samej formie wieczoru, rozrysowując przestrzeń sceniczną, rekwizyty, rozpisując plan wydarzeń, co do minuty.
Całość ślicznie wydana (oprócz faksymiliów na odwrocie strony tytułowej znajduje się wklejona fotografia poety autorstwa Michała Kapitaniaka). Polskie Towarzystwo Wydawców Książek uznało ją za najpiękniejszą książkę roku 1999. Dziś, przeszło dziesięć lat od jej wydania, warto przypomnieć tę pozycję, gdzie teatr tak subtelnie łączy się z poezją.
Katarzyna Mazur
Teatralia Warszawa
18 lutego 2010
Wydawnictwo Teatru Narodowego
"Zbigniew Herbert / wieczór poetycki / 25 maja 1998 roku / Teatr Narodowy"
kurator wydania: Piotr Kłoczowski
redakcja i korekta: Aneta Pawlak
projekt typograficzny: Janusz Górski
Warszawa 1999.