Piewcy "czarnuchy"
Halina Mazurek, profesor Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, od lat zajmuje się literaturą rosyjską. W 2002 roku opublikowała monografię "Teatr, życie, gra. Studia o pisarstwie dramaturgicznym Nikołaja Kolady". W "Dramaturgach z Jekaterynburga..." powraca do działalności Kolady, ale z innej perspektywy - przez pryzmat twórczości jego uczniów.
Kolada, nie tylko dramatopisarz, ale i reżyser, dyrektor teatru, dziennikarz, animator życia kulturalnego Jekaterynburga, wykłada w tamtejszym Państwowym Instytucie Teatralnym. Jego seminarium na wydziale dramaturgii okazało się prawdziwą kuźnią talentów. Kolada, wychodząc z założenia, że w pisarstwie praktyka jest dużo ważniejsza niż teoria, nakłania młodych twórców do pracy nad własnym językiem wypowiedzi, jednocześnie wpajając szacunek dla klasyków: Puszkina, Czechowa i Gogola. Aktywnie uczestniczy też w promowaniu adeptów: wydaje ich teksty, wystawia je w swoim teatrze, z myślą o nich powołał w 2002 roku konkurs "Eurazja".
Mazurek dostrzega wiele podobieństw między pisarstwem Kolady i twórczością jego uczniów. W podsumowaniu książki wylicza te cechy. Wymieńmy niektóre: "Humanizm w podejściu do najważniejszego tematu i problemu - człowieka naszych czasów i szczerość w odkrywaniu krępującej prawdy o nim; rola specyficznego nastroju i klimatu tworzonego przy pomocy rozbudowanego tekstu odautorskiego zawierającego pierwiastki liryczne w ukazywaniu sytuacji, w jakiej znalazł się dzisiejszy człowiek" (s. 162-163). Cytat ten przy okazji jest próbką języka, jakim operuje autorka: jasnego, ale dość suchego. Mazurek omawia w osobnych rozdziałach sztuki Olega Bogajewa, Tatiany Fiłatowej, Wasilija Sigarjewa, Nadieżdy Kołtyszewej, Natalii Małaszenko, Olgi Bieriesniewej, Anny Bogaczowej. W każdym przypadku krótko przedstawia twórcę, a następnie analizuje najważniejsze teksty. Opisuje fabułę, język, konstrukcję, skupiając się na nawiązaniach do pisarstwa Kolady. Konfrontuje też reakcje krytyków na dramaty, niekiedy odnosi się do recenzji realizacji scenicznych (jeśli takie miały miejsce).
W podsumowaniu Mazurek odnosi zjawisko "szkoły" Kolady do całości współczesnej dramaturgii rosyjskiej. Autorka, dotąd raczej niezdradzająca się z własną oceną, krytycznie podchodzi do fenomenu Teatru. Doc i metody "verbatim". Wytyka brak profesjonalizmu, dbałości o konstrukcję, przypadkowość, zupełne odcięcie się od wielkiej tradycji rosyjskiej dramaturgii. Z perspektywy 4 lat, które mijają od wydania książki, wydaje się jednak, że to właśnie ci drudzy, nie "uczniowie Kolady", decydują o kształcie rosyjskiego teatru.
Anna Byś
Teatralia Warszawa
2 lutego 2011
Halina Mazurek
"Dramaturdzy z Jekaterynburga. "Szkoła" Nikołaja Kolady"
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2007.