Taneczny akwalung
"Na początku chciałem napisać zupełnie inną książkę", tak brzmi pierwsze zdanie książki Wojciecha Klimczyka. Na szczęście jednak udało mu się napisać Wizjonerów ciała, tom który można nazwać kamieniem milowym pośród polskich pozycji poświęconych współczesnemu teatrowi tańca.
Autor patrzy na zjawisko bardzo szeroko, stąd podtytuł "Panorama współczesnego teatru tańca", określenie tak pojemne jak gatunek, z którym przyszło mu się zmierzyć. Wojciech Klimczyk zwraca uwagę na bogactwo gatunku, który jest hybrydą złożoną z ruchu, muzyki, obrazu i słowa, działających na scenie równoprawnie. Współczesny teatr tańca powstawał równolegle do innych dziedzin sztuki, czerpiąc z nich bezpośrednie inspiracje, będące równocześnie nierozerwalną jego częścią. Czym byłaby amerykańska awangarda taneczna bez muzyki Johna Cage'a? Autor staje przed trudnością klasyfikacji działań scenicznych niemożliwych do sklasyfikowania, podziały, które wprowadza, są więc umowne i służą jedynie uporządkowaniu. We wstępie zaznacza, że czuje się kontynuatorem dzieła Ireny Turskiej i jej "Krótkiego zarysu historii tańca i baletu". Stawia sobie dosyć wysoką poprzeczkę, lecz rezultat jest zadowalający. Swoją historię zaczyna tam, gdzie porzuciła ją Turska. Początkowe rozdziały poświęca zjawiskom już nazwanym; pierwszy określa mianem "Korzeni", a drugi jako "Pionierów współczesnego tańca"; stają się one bazą i środkiem odniesień dla historii o artystach, których prace opisuje w kolejnych częściach książki. Opowieść zaczyna się więc od twórców Les Ballets Russes, tańca wyzwolonego Loie Fuller i Isadory Duncan, niemieckiego Ausdruckstanz, amerykańskiego modern dance, by przejść do postmodern dance, Tanztheater, oddzielnie do Piny Bausch, nouvelle danse i innych.
Przed kolejnymi rozdziałami zostaje wprowadzone "Interludium. Współczesny teatr tańca - mapa praktyki scenicznej", ten przerywnik zajmuje się przybliżeniem bogactwa technik treningu tanecznego rozpowszechnionego wśród tancerzy zajmujących się różnymi stylami. Zwraca on uwagę na to, że taniec nigdy nie powstaje w próżni, tancerze często tworzą nowe formy, posługując się i wychodząc od technik powszechnie im znanych. Do sklasyfikowania kolejnych zjawisk w teatrze tańca Wojciech Klimczyk posługuje się pojęciami "tańca estetycznego", czyli tego, w którym dominuje sfera wizualna i "tańca krytycznego" jako formy mierzącej się z dzisiejszą rzeczywistością. Oczywiście granice tych stylów są bardzo płynne. Im dalej autor zagłębia się w historię współczesnego teatru tańca, tym więcej pojawia się komplikacji, widoczne jest to zwłaszcza w ostatniej części książki, "Kalejdoskopie". Dręczą coraz to nowsze pytania: Kogo nie można pominąć, a komu nie warto poświęcić nawet linijki? Wojciech Klimczyk oczywiście zdaje sobie sprawę z tych trudności, pisze, że część wybranych przez niego artystów za parę lat zostanie zapomniana, a ci, o których nie wspomniał ze względu na brak miejsca, staną się gwiazdami sceny teatru tańca. Nowe nurty wytworzą się same poprzez ugruntowanie pojawiających się już cech, ale potrzeba na to czasu.
Poruszanie się po historii współczesnego tańca scenicznego przypomina więc chodzenie po ruchomych piaskach, nie wiadomo, co wypłynie na powierzchnię, a co zostanie wessane i unicestwione bezpowrotnie. Niestety jedynym wyjściem jest poczekać na dalszy rozwój, który doprowadzi do powstania jakiejś jednolitej formy. "Wizjonerów ciała" można potraktować zarówno jako podręcznik, lekturę dla czystej przyjemności, jak i leksykon, ze względu na świetnie sporządzony indeks. Książka jest z pewnością wymarzonym przez autora akwalungiem, który ułatwi poruszanie się po meandrach współczesnego teatru tańca.
Marta Goławska
Teatralia Kraków
12 maja 2011
Wojciech Klimczyk
"Wizjonerzy ciała. Panorama współczesnego teatru tańca"
Korporacja Ha!art, Kraków 2010.