Nagromadzenie skrajności
Sarah Kane jest przykładem artystki, która bez pokaźnego (w ilości) dorobku wpłynęła znacząco na kształt teatru. Jej pięć niedługich dramatów skupia to, z czym ludzie na co dzień się stykają, ale o czym właściwie nie rozmawiają - tematy tabu, ukryte w cieniu codzienności. Wydawnictwo ha!art przygotowało bardzo ciekawą książkę, która pozwala poznać Kane jako osobę stającą w obronie tak swojej twórczości, jak i teatru.
"Kochaj mnie lub zabij. Sarah Kane i teatr skrajności" autorstwa Grahama Saundersa w przekładzie Jana Burzyńskiego to pozycja składająca się zasadniczo z dwóch, ale właściwie z trzech części. Za pierwszą część można uznać długie, ale interesujące wprowadzenie, które w skrócie, a jednocześnie w sposób rzetelny i dosyć szczegółowy opisuje funkcjonowanie Sarah Kane w środowisku teatralnym oraz skrajne reakcje w odbiorze jej twórczości. We wprowadzeniu, podobnie jak w dalszej części książki, znajdziemy bardzo dużo cytatów z wypowiedziami samej autorki, która mówi m.in. o swoich inspiracjach lub o tym, jaką funkcję powinien pełnić teatr, a w nim jej dramaty.
Następnie zamieszczono rozdział poświęcony konkretnym tekstom. "Zbombardowani", "Miłość Fedry", "Oczyszczeni", "Łaknąć", "4.48 Psychosis" to pięć dramatów, które zostają zanalizowane zarówno pod względem formy, jak i treści. Autor przygląda się didaskaliom, zwraca uwagę na konkretne sceny, opisuje też drobne, ale znaczące zmiany, jakich dokonywała w swoich tekstach Kane. Interpretuje teksty (w razie potrzeby przytaczając odpowiednie fragmenty sztuk), dokonuje dokładnej charakterystyki najważniejszych postaci, zwraca także uwagę na uniwersalizm tematów poruszanych w dramatach. Opowiada pokrótce o realizacjach scenicznych i różnicy w reżyserowaniu samej Kane a innych reżyserów, z którymi artystka współpracowała przy wystawianiu kolejnych dramatów. Ponadto Graham Saunders umieszcza twórczość Kane w konkretnym kontekście socjologicznym, wykazuje także inspiracje, jakie można dostrzec przy lekturze jej dramatów o niezwykle skondensowanej treści.
Ostatnią część zajmują rozmowy. To osiem wywiadów z osobami, wśród których znajdują się reżyserzy sztuk Kane, współautor niemieckich przekładów jej dramatów, agentka artystki oraz aktorzy, którzy grali w realizacjach scenicznych. Rozmowy te pokazują odbiór tekstów artystki przez ludzi ze środowiska teatralnego, a jednocześnie zgodę na wejście w ten świat i zrozumienie, indywidualną interpretację. Można się z nich również dowiedzieć, jak widziana była Sarah Kane w oczach ludzi, którzy mieli okazję się z nią zetknąć i razem pracować.
Na końcu wydawnictwa, przed wybraną bibliografią, umieszczone jest kilkustronicowe posłowie Edwarda Bonda, który w jednym ze stwierdzeń definiuje w pewien sposób zjawisko twórczości, a także i życia Sarah Kane: "Celem dramatu jest konfrontacja z ostatecznością". I taki właśnie opis różnego rodzaju zmagań artystki, które kończą się tragicznie, znajdziemy w książce Grahama Saundersa.
Joanna Marcinkowska
Teatralia Kraków
19 marca 2011
Graham Saunders
"Kochaj mnie lub zabij. Sarah Kane i teatr skrajności"
przeł. Jan Burzyński
Wydawnictwo ha!art, Kraków 2010.