Otwarty zwi±zek = otwarta sztuka
Ka¿dy z nas ma w³asn± wizjê idealnego zwi±zku. Dobrze, gdy jest ona przynajmniej w czê¶ci zbie¿na z wyobra¿eniem naszego partnera lub partnerki. Praktycznych rad dotycz±cych utrzymania trwa³ego ma³¿eñstwa udzielaj± psychologowie, etycy, duchowni; nierzadko na temat rodziny wypowiadaj± siê politycy czy celebryci. Problematykê damsko-mêskich relacji porusza dramat Franki Rame i Daria Fo o wymownym tytule "Zwi±zek otwarty", którego adaptacji w Teatrze Nowym w Zabrzu podj±³ siê Grzegorz Kempinsky.
Sztuka w³oskiego noblisty, napisana wspólnie z ¿on±, daje prost± definicjê zwi±zku opartego na lu¼nych relacjach. Zwi±zek otwarty ma bowiem jedn±, ale jak¿e istotn±, wadê: "Je¶li otwarty zwi±zek dwóch osób ma funkcjonowaæ, mo¿e byæ otwarty tylko z jednej strony: Po stronie mê¿czyzny! Bo jak siê zwi±zek otworzy z obu stron, to powstaje przeci±g!". Choæ dla g³ównego bohatera wierno¶æ ma³¿eñska to prze¿ytek, a prowadzenie interesuj±cego ¿ycia seksualnego z wieloma kobietami zabija monotoniê codzienno¶ci, powo³any do ¿ycia zwi±zek otwarty nie rozwi±zuje ma³¿eñskich problemów. Wyrozumia³o¶æ i tolerancja z pewno¶ci± nie s± cnotami wspó³czesnych mê¿czyzn, za to b³yskotliwy umys³ bez w±tpienia wyró¿nia p³eæ piêkn±.
W postaæ Antoniny (znerwicowanej, przebieg³ej ¿ony) wcieli³a siê Aleksandra Gajewska, scenicznym partnerem dialogu jest Zbigniew Stryj (Mê¿czyzna, maj±cy s³abo¶æ do kobiet, zawik³any w liczne romanse, jednak pokorny wobec ¿ony). Aktorzy weszli w role dojrza³ych ma³¿onków, prze¿ywaj±cych rodzinny kryzys. Spektakl sk³ada siê z lu¼nych epizodów relacjonowanych - lub kilkakrotnie odgrywanych - przez parê. Ma³¿eñstwo raz spogl±da na swoj± przesz³o¶æ z dystansem, innym razem dawne intrygi na tyle silnie wp³ywaj± na psychikê postaci, ¿e trudno jest im opanowaæ emocje. Wszystko ukazane jest z du¿± dawk± humoru i ironii. Kreacje zabrzañskich aktorów niejednokrotnie wzbudza³y aplauz publiczno¶ci. Równie¿ na spektaklu "Zwi±zek otwarty" nie mo¿na siê nudziæ! Liczne intrygi, niespodziewane zwroty akcji, zabawne dialogi i dwuznaczne, figlarne gesty - wszystko to sprzyja swobodnej atmosferze, zarówno na scenie, jak i po drugiej stronie rampy.
Twórcy raz po raz odrzucali teatraln± iluzjê, wplataj±c w w±tki mieszczañskiej rodziny wspó³czesne zagadnienia - spo³eczne czy polityczne - i metateatralne uwagi. Arty¶ci zaprezentowali nie tylko prawdziwe oblicze otwartego zwi±zku, ale równie¿ charakter wspó³czesnej sztuki - dzie³a otwartego. Re¿yser nieustannie czuwa, nie mo¿na wiêc ruszaæ niezgrabnie "³apkami" czy "graæ serialowo". Tego rodzaju uwagi docieraj± do widowni za spraw± Niezidentyfikowanego, aczkolwiek istniej±cego aktora instrumentalno-wokalnego wielokrotnego u¿ytku, bêd±cego raz zdemoralizowanym synem, w innej scenie kelnerem czy inspicjentem-suflerem. Pomiêdzy lu¼no po³±czonymi epizodami, poruszaj±cymi wspó³czesne zagadnienia, znajduje siê miejsce na improwizacjê, a tak¿e odwo³ania do popkultury (utwór Kasi Klich "Lepszy model", piosenka zespo³u Sexbomba "Hallo to ja"), a wszystko zgodne z wewnêtrzn± logik± dramatu, ujête w kompozycyjn± klamrê.
Pomimo dewaluacji warto¶ci triumf odnosi szczero¶æ. Wewnêtrzne dylematy, skrywane zmartwienia wy³o¿one zosta³y w ostatniej scenie na stó³ (ma³¿eñstwo na pocz±tku sztuki sk³ada naczynia, aby w finale ponownie nakryæ mebel, towarzyszy temu wyznanie prawdy). Wypowiedziane przez mê¿a w ¶rodku sztuki zdanie, kierowane do ¿ony: "Jeste¶ przecie¿ taka... pe³na mi³o¶ci, ciep³a, dobroci, serdeczno¶ci, jeste¶ tak± piêkn±... cz³owiekiem" - wtedy namaszczone fa³szywym brzmieniem, w finale zdaje siê nabieraæ szczero¶ci, z tym ¿e akcent powinien zostaæ po³o¿ony nie na przymioty charakteryzuj±ce kobietê, ale w³a¶nie na cz³owieka - tak bardzo ludzkiego w przedstawionej sztuce.
Dorota Szewczyk-¦wierniak
Teatralia ¦l±sk
Nr 8 (8)
27 lutego 2012
Teatr Nowy (Zabrze)
Franca Rame, Dario Fo
"Zwi±zek otwarty"
("Una coppia aperta")
przek³ad: Aleksander Berlin
re¿yseria: Grzegorz Kempinsky
scenografia: Barbara Wo³osiuk
re¿yseria ¶wiate³: Maria Machowska
inspicjent-sufler: Szymon Wiechoczek
obsada: Aleksandra Gajewska (Antonina), Zbigniew Stryj (Mê¿czyzna), Szymon Wiechoczek (Niezidentyfikowany, aczkolwiek istniej±cy aktor instrumentalno-wokalny wielokrotnego u¿ytku)
premiera: 18 lutego 2012 r.