Miłość i zbrodnia z Bogiem w tle

Na fundamencie miłości, rywalizacji trzech braci z ojcem, zbrodni i pytań o istnienie Boga, Fiodor Dostojewski oparł swoją bodaj najbardziej popularną powieść. Po obejrzeniu ostatniego, mistrzowskiego spektaklu podczas festiwalu "Interpretacje" ma się poczucie, że "Bracia Karamazow" zostali stworzeni po to, aby Janusz Opryński mógł ich wystawić na scenie, a aktorzy Teatru Provisorium z Lublina wcielić w książkowe postacie.

Jest Bóg czy nie ma Boga? A co z nieśmiertelnością? - pytają bohaterowie powieści Dostojewskiego. O religii w spektaklu Opryńskiego nie tylko się mówi. W podkreśleniu kluczowych momentów pomagają zabiegi teatralne - wyświetlona ikona przedstawiająca Chrystusa czy promienie światła padające z góry i przeszywające mgłę. Tematy ostateczne są uwypuklone rozterkami moralnymi głównych bohaterów, których nie sposób jednoznacznie ocenić.

Bez chwili wahania można natomiast ocenić aktorów, którzy perfekcyjnie wcielili się w powierzone im role. Na uwagę zasługuje kreacja Łukasza Lewandowskiego, który zagrał Iwana. Ten spokojny i wykształcony typ zmienia się pod wpływem rodzących się wątpliwości w istnienie Boga. Śmierć Fiodora tylko pogarsza stan zdrowia Iwana. Czując się współwinnym, popada w paranoje, widzi na swoich dłoniach ślady krwi ojca, a to przecież nie on jest mordercą. Znakomicie wypada także Mariusz Pogonowski w roli Dymitra. Hulaka i rozpustnik, oskarżony o zbrodnię, której nie popełnił, jest zarazem szaleńczo zakochany w Gruszeńce, a przy tym bez reszty nienawidzi swojego ojca. Wszystkie te uczucia i emocje wypisane są na twarzy aktora. Widz błyskawicznie orientuje się, z jakim charakterem ma do czynienia, a jednocześnie w napięciu czeka na poczynania Dymitra. Z całej trójki być może Marek Żerański, czyli Alosza, wypadł najbardziej blado, co nie znaczy słabo. Jego postać - dobrego, anielskiego chłopca - najmniej wyróżnia się spośród skomplikowanych i skrajnie różnych braci. Karolina Porcari (Gruszeńka) i Magdalena Warzecha (Katarzyna Iwanowna) także przekonywały każdym gestem, spojrzeniem, słowem. Pod względem aktorstwa - sztukę można określić jako perfekcyjną.

Na uwagę zasługuje także prosta, ale pomysłowa scenografia. Z otwierającego się powoli pudła, zamontowanego na obrotowej scenie, wynurzają się postaci niczym czekoladki z bombonierki. Każda inna, rozmaita, poszukująca własnej drogi życiowej. Bohaterowie zajmują swoje miejsca w wydzielonej przestrzeni. Zmiana akcji i sytuacji następuje po przekręceniu koła - niczym wskazówek zegara. Dzięki temu zabiegowi nieustannie przemieszczamy się w scenicznym mikrokosmosie. Pomysłowa, lecz skromna jest ta scenografia. Staje się ona przeciwwagą, a zarazem uwypukla gorące uczucia i namiętności typowe dla rosyjskiej krwi. A przejmująca muzyka Marka Dyjaka dodatkowo buduje klimat nadchodzącej tragedii.

Dodatkową zagadką do roszyfrowania jest semiotyka barw. Uwagę zwraca czerń braci Karamazow, czysta i niewinna biel Katarzyny i namiętna czerwień Gruszeńki. Kolejnym symbolem staje się pojawienie zabitego Fiodora (Adam Woronowicz) odzianego w szatę i koronę cierniową. Niedopowiedzenia pozostawiają niedosyt, ale właśnie takie jest ich zadanie. Dzięki nim można zobaczyć pewne sytuacje oczyma wyobraźni i samodzielnie dopowiedzieć dalszy bieg akcji.

Ogólnopolski Festiwal Sztuki Reżyserskiej Interpretacje rozpoczął się mistrzowskim "Panem Tadeuszem" - dumą narodową Polaków, a zakończył mistrzowskimi "Braćmi Karamazow" - wybitnym rosyjskim dziełem. Obie sztuki udowadniają, jak z tradycji ważnych dla Polaków i Rosjan stworzyć wartości nośne i dzisiaj, dopasowane do współczesnego odbiorcy. Dzięki zabiegom unowocześniającym oba spektakle każdy z nas może odnaleźć się w jednej z postaci. I przeżyć sytuację rozgrywającą się na scenie, jakby się było w centrum wydarzeń - mocno i dobitnie.

Katarzyna Głowacka
Teatralia Śląsk
Nr 12 (12)
26 marca 2012

Teatr Provisorium (Lublin)
Fiodor Dostojewski
"Bracia Karamazow"
tłumaczenie: Cezary Wodziński
adaptacja tekstu: Janusz Opryński
reżyseria: Janusz Opryński
asystent reżysera: Adam Woronowicz
scenografia: Jerzy Rudzki, Robert Kuśmirowski
ruch sceniczny: Tomasz Bazan
opracowanie muzyczne: Marek Dyjak
wizualizacje: Aleksander Janas
światło: Jan Piotr Szamryk
dźwięk: Jarosław Rudnicki
obsada: Tomasz Bazan, Anastazja Bernad, Jacek Brzeziński, Romuald Krężel, Łukasz Lewandowski, Mariusz Pogonowski, Karolina Porcari, Magdalena Warzecha, Adam Woronowicz, Marek Żerański
premiera: 10 czerwca 2011 r.
XIV Ogólnopolski Festiwal Sztuki Reżyserskiej Interpretacje, 10-18 marca 2012 r.

© "teatralia" internetowy magazyn teatralny 2008 | kontakt: | projekt i administracja strony: | projekt logo: