Naszkicowany portret mistrza
Wydana kilka lat temu książka o Kazimierzu Braunie jest prawdziwą gratką dla wszystkich zainteresowanych teatrem i szeroko rozumianą kulturą polską. Kazimierz Braun (ur. 1936) to wielka osobistość teatru, artysta ceniony w Polsce i na świecie. "Horyzonty teatru. Szkice o twórczości Kazimierza Brauna" nie przedstawiają jego życiowej i twórczej drogi linearnie, krok po koku, a przy tym nudnawo, wręcz przeciwnie - interesująco prezentują najważniejsze na tej drodze przystanki, wyjaśniają cele twórczych wędrówek i źródła poszukiwań.
O dokonaniach tej niezwykłej postaci pisze w swoim szkicu Wojciech Kaczmarek: "Pisać o Nim jako o historyku teatru, reżyserze, naukowcu to zawsze pomniejszyć Jego dokonania." Kazimierz Braun jest z wykształcenia filologiem polskim (skończył polonistykę na Uniwersytecie Poznańskim) i reżyserem teatralnym (uzyskał dyplom warszawskiej PWST), a także cenionym naukowcem (doktorat na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, habilitacja na Uniwersytecie Wrocławskim, profesura w University of Buffalo, New York). Wystawił ponad 140 sztuk, napisał blisko 30 książek, jest też autorem setek publikacji z zakresu historii i teorii teatru - te liczby mówią same za siebie.
Niezwykle ciekawy jest szkic opisujący fascynację Kazimierza Brauna twórczością Cypriana Kamila Norwida i recepcją jego dzieł. Ponadto wiele miejsca poświęcono działalności reżysera w czasach braku swobody, mowa tu oczywiście o smutnej rzeczywistości Polski Ludowej i stanu wojennego. Daniel Przęstek pisze o Braunie, że był człowiekiem, "który nie poddał się zniewalającej sile systemu, chciał być wolny i niezależny. Za to zapłacił - artystycznie - najwyższą cenę."
Odnajdziemy tu także zapis niezwykłej rozmowy mistrza z Tadeuszem Różewiczem, w której wielcy wymieniają poglądy na temat uchwytności wcieleń aktorskich, języka teatru i roli, jaką w kształtowaniu się sztuki odgrywa sama publiczność. Poruszając to trzecie zagadnienie, Braun konstatuje: "Mam głębokie przekonanie, że teatr to jest zawsze proces, że to jest zawsze wymiana energii, myśli, emocji. Widzowie wnoszą do teatru swoje hierarchie wartości, przekonania, idee, gusty, wiedzę o świecie, wrażliwość (...) Sam fakt przyjścia publiczności, a dalej, funkcjonowania przedstawienia w szerszym obiegu, to już jest zjawisko typu dialogu."
Tę publikację polecam nie tylko tym, których fascynuje działalność Kazimierza Brauna, ale również wszystkim zainteresowanym kulturą polską minionego wieku. Zaproponowane szkice opisują i wyjaśniają zmiany, jakie dokonywały się w teatrze na przestrzeni lat, a uwarunkowane były poszukiwaniem nowych środków wyrazu lub przyczyną całkiem prozaiczną i zewnętrzną - polityką. Zawarte w książce rzetelnie przygotowane wypisy bibliograficzne pomogą zwłaszcza studentom gromadzącym literaturę do prac semestralnych, licencjackich i magisterskich z zakresu teatrologii.
Jest to więc pozycja niezmiernie ważna, przydatna i ciekawa - naprawdę godna polecenia.
Marta Wąsik
Teatralia Wrocław
16 kwietnia 2009
"Horyzonty teatru. Szkice o twórczości Kazimierza Brauna"
pod redakcją Elżbiety Kossarzeckiej
seria: Szkice do portretu
Wydawnictwo Adam Marszałek
Toruń 2004