Voyage voyage
Pewnego dnia zwykły, przeciętny Francuz wyszedł z domu. Bo żona mu kazała. Miał wyjść na ulicę, do ludzi, iść do kawiarni, do muzeum. Nie wiedział, że ta niby krótka wycieczka będzie najważniejszą podróżą jego życia.
Wyjście do muzeum to początek niezwykłej, opartej na faktach historii. Michel Leleu odnalazł na wystawie, poświęconej Zagładzie, walizkę swego ojca - Pierre'a Levi. Odkrycie to spowodowało, że powrócił nawet do ojcowskiego nazwiska. Zapragnął zatrzymać walizkę przy sobie, co okazało się trudne, gdyż Francja tylko wypożyczyła ją z muzeum w Oświęcimiu.
Historia ta, opisywana przez gazety, zainspirowała Małgorzatę Sikorską-Miszczuk do stworzenia scenariusza. A właściwie nie zainspirowała, ale dała przyzwolenie do przelania myśli na papier. Jak twierdzi autorka, "historię walizki wymyśliła wcześniej, czekała tylko na potwierdzenie ze świata zewnętrznego, że tak naprawdę się stało". Dodaje jeszcze: "Historie, które lęgną się w mojej głowie, wydają mi się dziwne, niewiarygodne, dlatego ujawniam te, które świat zewnętrzny mi potwierdza". Dzięki temu potwierdzeniu, Michel Leleu stał się Fransua Żako, a jego ojciec - Pantofelnikiem.
"Walizka"
Pomysł stał się "Walizką" - słuchowiskiem, a potem "Walizką" - dramatem, który otrzymał nagrodę główną oraz nagrodę publiczności w konkursie "Metafory rzeczywistości 2008", zorganizowanym przez Teatr Polski w Poznaniu.
Formą spektaklu, zrealizowanego na deskach Teatru Polskiego, jest opowieść. Narrator (w tej roli znakomity, co będę chyba zawsze podkreślać, Łukasz Chrzuszcz) prowadzi nas przez kolejne zdarzenia i przestrzenie, a wtóruje mu Żaklin (Barbara Krasińska) - Automatyczna Sekretarka z mieszkania pana Żako. Opowiadając, często przywołują sytuacje z przeszłości. Żako (Zbigniew Waleryś) oraz jego matka i żona (w które tylko na tę chwilę wciela się Barbara Prokopowicz) recytują z pamięci to, co w danej sytuacji powiedzieli. Tak, jakby ich historia zapisana była w księdze życia, którą muszą przed publicznością odczytać. Narrator i Żaklin nieraz kłócą się między sobą, co bohater powinien teraz zrobić, by historia potoczyła się tak, jak zapowiedziała żona Żako. I bohater robi, co mu powiedzą, abyśmy mogli poznać dokładnie historię jego powrotu do korzeni.
Całości towarzyszy zgrabnie połączona wiązanka francuskich przebojów i pianino Pawła Postaremczaka oraz zabawne choreografie Natalii Draganik.
Sztukę wyreżyserował Piotr Kruszczyński, on też odpowiada za przestrzeń sceniczną. Uczynił walizkę stałym elementem. Anonsuje kolejne sceny, przedstawia bohaterów, oznajmia o ich aktualnym stanie. Kojarzy się z podróżą, ale to także synonim tożsamości. Przechowuje się w niej osobiste rzeczy, może wiele powiedzieć o właścicielu. A co, gdy jest pusta? Mówi, że jej właściciel istniał, a to dla Fransua Żako znaczy bardzo wiele. Przez wiele lat szukał bowiem potwierdzenia, że nie wziął się znikąd, że jest kimś. Odnalezienie śladu ojca sprawiło, że wreszcie poczuł się pełnym człowiekiem. Do tej pory miał dziwne wrażenie, że jest go tylko pół - jedno oko, jedno płuco, jedna noga. A żeby żyć - trzeba obu połówek ciała.
W "Walizce" mamy więc do czynienia z podróżą - w głąb siebie, do korzeni. Gdy bohater widzi walizkę, widzi w muzealnej gablotce swego ojca, Pantofelnika (Paweł Siwiak). Walizka ma oznaczać także pamięć. Kurz na niej to już nie ten sam oświęcimski kurz, nie będzie w stanie oddać okrucieństwa historii. Ale jako eksponat Muzeum Zagłady, ma chociaż przypominać o tamtym cierpieniu.
Uwikłanie jednostki w historię, dramat Zagłady, to tematy, z którymi mierzy się wielu twórców. I wielu przegrywa. Zazwyczaj z takich historii wypływa smutek, przygnębienie. Albo wieje patosem i nudą. W "Walizce" udało się je przedstawić w sposób przystępny, a nawet - przyjemny. I bez uszczerbku dla powagi sprawy.
Agnieszka Misiewicz
Teatralia Poznań
13 marca 2009
Teatr Polski w Poznaniu
Małgorzata Sikorska-Miszczuk
"Walizka"
reżyseria: Piotr Kruszczyński
kostiumy: Jola Łobacz
muzyka, piano: Paweł Postaremczak
choreografia: Natalia Draganik
obsada: Barbara Krasińska /Żaklin, Automatyczna Sekretarka/
Barbara Prokopowicz /Zrozpaczona Przewodniczka z Muzeum Zagłady/
Łukasz Chrzuszcz /Narrator/
Jakub Papuga /Sfrustrowany Bruno/
Paweł Siwiak /Pantofelnik/
Zbigniew Waleryś /Fransua Żako/
premiera: 14 lutego 2009 r.