Bohaterowie zza kulis
Teatr, jaki jest, każdy widzi. Idąc na spektakl, zazwyczaj nie zastanawiamy się nad całą jego strukturą, a jedynie skupiamy się na trwającym na scenie "tu i teraz". Skupiamy się na tym, co widzimy i na tym, jak to co widzimy oddziałuje na naszą psychikę, nasze uczucia. Wnikliwie przyglądamy się grze aktorów, by móc potem powiedzieć, który bohater podobał nam się najbardziej, jaka scena wywarła na nas największe wrażenie, a co zdecydowanie wolelibyśmy zmienić. Przestrzeń, do jakiej mamy dostęp, jest ograniczona do foyer, teatralnej kawiarni i miejsca na widowni. Ale tak naprawdę na ten moment więcej nam tej przestrzeni nie potrzeba. Wychodzimy usatysfakcjonowani, bo to, co było przeznaczone dla naszych oczu, zobaczyliśmy.
O tym, że istnieje coś poza tym udostępnionym fragmentem teatralnej rzeczywistości, uświadamiamy sobie mniej więcej raz w roku, przy okazji Międzynarodowego Dnia Teatru. To wtedy wiele świątyń kultury decyduje się uchylić drzwi na swoje zaplecze i wyjawić widzom kilka swoich tajemnic.
Wiele teatrów przy okazji swojego święta chce zaprezentować się widzom z jak najlepszej strony. I tak w tym roku Teatr Wybrzeże oprócz wycieczki "za kulisy" zaplanował także szereg atrakcji, jak: możliwość przymierzenia teatralnych kostiumów, pokazy charakteryzacji, spotkania z aktorami czy zabawę w teatr dla najmłodszych. Muszę jednak przyznać, że największe wrażenie zrobiło na mnie spotkanie z tymi, których nie mamy okazji oglądać w czasie spektaklu, mimo że nieustannie podziwiamy efekty ich pracy - czyli z inspicjentem oraz tzw. maszynistami (lub też montażystami).
fot. M. Roman
Kim są? Najogólniej rzecz biorąc, można chyba ich nazwać strażnikami przedstawienia. Nie jest tajemnicą, że istotą teatru jest swoista mistyfikacja, jedno wielkie oszustwo. Widzowie, decydując się na wyjście do teatru, tak naprawdę nie chcą oglądać spektaklu, ale chcą na chwilę przenieść się jakby do innej rzeczywistości. Chcą wierzyć, że to, co oglądają, jest w jakiś sposób prawdziwe, że pan X naprawdę jest lekarzem i to, co oglądamy, to fragment historii jego życia. Aktorzy oszukują nas, że są właśnie tymi, za których się podają, zaś my, widzowie oszukujemy ich i samych siebie, że w to uwierzyliśmy. To oszustwo ujdzie jednak płazem tylko wtedy, gdy wszystko pójdzie zgodnie z planem. Jeśli zaś znajdzie się element, który w jakiś sposób zaburza oglądaną przez nas rzeczywistość, czar pryśnie, oszustwo wyjdzie na jaw. Przed tym czarnym scenariuszem bronią nas właśnie inspicjent i maszyniści.
To oni, dosłownie i przenośnie konstruują oglądany przez nas świat na scenie. Dzięki nim możemy przenosić się w trakcie spektaklu z miejsca na miejsce. Jak można było się dowiedzieć w trakcie rozmowy - nie ma dla nich rzeczy niemożliwych, jeśli zaś potrzebny jest cud, muszą się nad nim tylko chwilę zastanowić. Wielokrotnie zdarzało się tak, że w najmniej oczekiwanym momencie, w trakcie spektaklu owych cudów musieli właśnie dokonywać. O swojej pracy opowiadali z ogromną pasją, aczkolwiek dało się wyczuć w wypowiedziach pewną nutkę rozgoryczenia. Bo choć bez nich aktorzy nie byliby w stanie sami zrealizować przedstawienia, zwykle doceniana jest tylko gra aktorska. Od pewnego czasu nazwisk maszynistów nie umieszcza się już nawet na ulotkach do poszczególnych spektakli. Cisi bohaterowie do końca pozostają anonimowi.
Gdy wędrowałam korytarzami, które zwykle dla widzów Teatru Wybrzeże są niedostępne, naszła mnie refleksja, że właściwie święto teatru, to święto osób, które na co dzień pozostają niewidoczne. Aktorzy, reżyserzy czy scenarzyści mają wiele okazji, by pochwalić się widzom, jak bardzo przyczynili się do powstania spektaklu. W takim dniu jak ten również bohaterowie zza kulis mogą w końcu wyjść z cienia i opowiedzieć o swoim wkładzie w kreowaną na scenie rzeczywistość. I dobrze, bo warto sobie czasami uświadomić, że ta magiczna mistyfikacja, w której pragniemy uczestniczyć nie kończy się tylko na tym, co możemy zobaczyć.
Aleksandra Waśko
Teatralia Trójmiasto
31 marca 2009
Dzień Otwarty w Teatrze Wybrzeże w Gdańsku
27 marca 2009r. - Międzynarodowy Dzień Teatru