Jubileusz Teatru Dramatycznego w Bia³ymstoku
W 2009 roku przypadaj± 65. urodziny Teatru Dramatycznego im. Aleksandra Wêgierki w Bia³ymstoku. Z tej okazji wypada³oby napisaæ co nie co o historii powstania naszego poczciwego staruszka. I tu pojawia siê problem, bo niby wszyscy mówi± o jubileuszu 65-lecia, ale równie dobrze Teatr móg³by w tym roku koñczyæ 71, jak i 61 lat. Dlaczego?
Do dzi¶ trwaj± spory, jakie wydarzenie powinno byæ uznane za pocz±tek historii Teatru Dramatycznego. Najczê¶ciej wymieniane s± trzy daty: 1938, 1944 i 1948 rok.
W roku 1938 zakoñczono budowê gmachu Teatru Miejskiego - Domu Ludowego im. Marsza³ka Józefa Pi³sudskiego, zagrano nawet pierwszy spektakl - "Cydzik i spó³ka". Logika wskazywa³aby wiêc, by historiê Teatru liczyæ w³a¶nie od tego roku. Jednak pojawiaj± siê dwa ma³e haczyki. Po pierwsze - na scenie nie grali bia³ostoccy aktorzy, tylko grodzieñski Teatr Objazdowy, po drugie - Teatr Miejski nie doczeka³ siê oficjalnego otwarcia! Uroczysto¶æ, zaplanowana na wrzesieñ 1939 roku, na której mia³ byæ obecny Marsza³ek Rydz-¦mig³y, niestety nie odby³a siê z wiadomych powodów...
Je¶li jednak komu¶ bardzo zale¿y na datowaniu historii wed³ug wieku murów, mo¿e ¶mia³o liczyæ dzieje Teatru od 1938 roku. Ale Teatr to przecie¿ ludzie i zespó³. Pierwszy sta³y zespó³ stworzy³a w roku 1940 grupa warszawskich aktorów pod wodz± Aleksandra Wêgierki. Za ich spraw± odby³a siê m.in. premiera "Intrygi i mi³o¶ci" Leona Schillera, "Do¿ywocia" Aleksandra Fredry, "Pigmaliona" Georga B. Shawa, za¶ prawdziwym hitem okaza³ siê wieczór mickiewiczowski z fragmentami "Pana Tadeusza", "Konrada Wallenroda" i "Salonu warszawskiego". Grano w jêzyku polskim i ¶piewano hymn narodowy, co w czasach, gdy Bia³ystok by³ czê¶ci± Bia³oruskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej, a Teatr zosta³ upañstwowiony, bardzo mocno rozbudza³o ducha patriotycznego w spo³eczeñstwie. Dzia³alno¶æ zespo³u Wêgierki skoñczy³a siê jednak bardzo szybko. W 1941 roku aktorzy wyjechali na go¶cinne wystêpy do Miñska i Brze¶cia, a w tym samym czasie wybuch³a wojna rosyjsko-niemiecka. Wiêkszo¶æ aktorów - w tym m.in. Wêgierko - ju¿ do Bia³egostoku nie wróci³o. W tym te¿ czasie, podczas bombardowania, sp³onê³a czê¶æ budynku Teatru.
Aleksander Wêgierko
O tym jak wa¿n± postaci± dla Teatru Miejskiego by³ Aleksander Wêgierko ¶wiadczy fakt i¿ od 1950 roku (z ma³± przerw± w 2007 roku) jest on patronem Teatru.
Kolejn± dat±, która pretenduje do miana tego w³a¶ciwego "pocz±tku" Teatru jest rok 1944. Od razu po wyzwoleniu schronienie w Bia³ymstoku znalaz³a garstka artystów, którym uda³o siê przetrwaæ wojnê, a którzy nie mogli wróciæ do Warszawy czy Krakowa, bo tam wci±¿ trwa³a wojna. Oni stworzyli pierwszy po wojnie zespó³: Joanna B³oñska, Halina Kossobudzka, Halina Czengery, Lidia Zamkow, Marian Meller (pierwszy dyrektor), Jan ¦widerski, Czes³aw Wo³³ejko oraz bia³ostoccy aktorzy: Rena Ruszczyc, W³adys³aw Szumowicz, W³adys³aw Szypulski, Miko³aj Aleksandrowicz, Witold Ró¿ycki. To w³a¶nie oni przygotowali ju¿ 22 wrze¶nia 1944 roku premierê spektaklu "Uciek³a mi przepióreczka" Stefana ¯eromskiego. Premierowy wieczór by³ niezwyk³y. Szumowicz wspomina³, ¿e kiedy ze sceny pad³y pierwsze s³owa, widownia szala³a z rado¶ci. Chwilê pó¼niej jednak zgas³o ¶wiat³o! Co robiæ? Kto¶ rzuci³ pomys³, ¿eby zapaliæ ¶wiece. Zapalono je i grano dalej. Ju¿ nieprzerwanie, a¿ do dzi¶. Dlatego w³a¶nie 1944 rok uwa¿a siê za w³a¶ciwy pocz±tek historii Teatru Dramatycznego w Bia³ymstoku.
¯eby jednak jeszcze trochê namieszaæ, warto te¿ wspomnieæ o roku 1948. Wtedy to skoñczono odbudowê budynku Teatru Dramatycznego i zagrano 23 wrze¶nia "¦wiêtoszka" Moliera. Wcze¶niej zespó³ gra³ w budynku kina Ton. Mo¿e zatem ten moment powinien byæ tym w³a¶ciwym pocz±tkiem? Jednak przy za³o¿eniu, ¿e Teatr to ludzie a nie budynek, pozostañmy przy roku 1944 i ¶wiêtujmy jubileusz 65-lecia Teatru Miejskiego.
Maciej Buk³aga
Teatralia Bia³ystok
22 wrze¶nia 2009
Bibliografia:
www.dramatyczny.pl [stan z dnia: 20.10.2009]
65. rocznica istnienia Teatru Dramatycznego w Bia³ymstoku.