Tytułowy bohater monodramu Gwiazda wystawianego we Wrocławskim Teatrze Współczesnym przez Krzysztofa Czeczota odgrywa przed swoimi wyimaginowanymi widzami role wybitnie dramatyczne, by dać w ten sposób świadectwo własnego niebagatelnego talentu. Sięga po patos pełnymi garściami, z udawaną nonszalancją i obojętnością wspina się na wyżyny teatralnych możliwości. Pozostawiając samotnie na scenie Macieja Tomaszewskiego, Czeczot tworzy spektakl na granicy osobistego wyznania, a ze względu na sam temat dramatu Helmuta Kajzara można tu mówić wręcz o kreacji intymnego wizerunku aktora-gwiazdy.

Przy wejściu na salę widzowie otrzymują słuchawki oraz kategoryczny nakaz wyłączenia telefonów lub przełączenia ich na tryb samolotowy. Zwyczajowe wyciszenie nie wystarczy, co wiąże się bezpośrednio z otrzymanym przed drzwiami urządzeniem. Słuchawki pozwalają w wybranych przez widzów momentach usłyszeć nie tylko to, co dzieje się na scenie, ale również nagrania stanowiące uzupełnienie dla wypowiadanych kwestii – myśli Gwiazdy. Głos w głowie aktora należy do Tadeusza Łomnickiego i pochodzi z zarejestrowanego w 1976 roku przez Teatr Polskiego Radia dramatu Kajzara. Pomysł na zastosowanie (jak podkreślano w przedpremierowych zapowiedziach, po raz pierwszy w polskim teatrze) dźwięku binauralnego sprowadza się jednak do samego konceptu – nie zostaje w pełni wykorzystany i nie wnosi do spektaklu nic poza technologiczną innowacją. Bohater co prawda dzieli się swoimi wewnętrznymi rozterkami z widzem, ale najczęściej tekst, który słyszymy w postaci jego myśli powtarza się po chwili jako wypowiadana na głos fraza. Dźwięk z offu słyszany przez słuchawki jest w większości powtarzanym w kółko tekstem, który funkcjonuje w myślach Gwiazdy jako rodzaj nerwicowego natręctwa.

Niepełne wykorzystanie potencjału płynącego z dźwięku binauralnego stanowi jednak właściwie jedyną wadę spektaklu, który broni się przede wszystkim za sprawą świetnej roli Macieja Tomaszewskiego. Monodram cechuje intymność, dzięki której aktorowi udaje się wytworzyć rodzaj więzi z widzami, pozwalającej na budowanie przekonującej, intrygującej postaci. Gwiazda miota się po swoim pokoju – stanowiącym zarazem garderobę – roztrząsając pod przykrywką aktorskich dylematów prawdziwie egzystencjalne wątpliwości. W starych kostiumach, w powtarzanych z uporem scenicznych kwestiach, czy wykonując makijaż w lustrze poszukuje siebie i swojej tożsamości. Aktor swobodnie przechodzi pomiędzy skrajnymi emocjami, choć może to być swoboda pozorna, bo trudno ocenić, kiedy gra dla swoich wymyślonych widzów, a kiedy staje się wreszcie autentycznym człowiekiem pełnym niepokoju i rozterek. Dowodzi to po raz kolejny wspaniałego kunsztu Tomaszewskiego, który tak przekonująco odtwarza rolę… aktora będącego przekonującym.

Metateatralność przedstawienia Czeczota stanowi spoiwo łączące wszystkie elementy: popis aktorski Tomaszewskiego, głos Łomnickiego słyszany w słuchawkach i tekst Kajzara. Jest równocześnie największym atutem monodramu wystawianego we Wrocławskim Teatrze Współczesnym, ponieważ nic na scenie nie dzieje się bez powodu i nic nie jest całkowicie jednoznaczne. Aktor nie jest tylko osobą grającą aktora, Gwiazda to nie jedynie bohater dramatu – ich byty splatają się ze sobą w sposób niemalże niemożliwy do wyodrębnienia. Reżyser, wręczając widzom słuchawki, które można w dowolnym momencie zakładać i zdejmować, pozostawia dużą swobodę w odbiorze spektaklu. Jeszcze większą jednak wolność percepcji proponuje, tworząc wraz z Maciejem Tomaszewskim pełną niedopowiedzeń, wciągającą nas w swoją grę Gwiazdę.

 

Katarzyna Mikołajewska, Teatralia Wrocław

Internetowy Magazyn „Teatralia”, numer 180/2016

 

Helmut Kajzar

Gwiazda

Wrocławski Teatr Współczesny

reżyseria: Krzysztof Czeczot

występują: Maciej Tomaszewski oraz muzycy: Adam Milwiw-Baron i Paweł Konikiewicz

dramaturgia: Jadwiga Juczkiewicz, Krzysztof Czeczot

muzyka: Adam Walicki

scenografia: David Zalesky

kostiumy: Varvara Frol

wideo: Jakub Lech

dźwięk: Maciej Zych, Patryk Morawski | OSORNO

premiera: 24 września 2016

fot. mat. teatru

 

Katarzyna Mikołajewska – rocznik 89. Absolwentka kulturoznawstwa ze specjalnością krytyka artystyczna. W „Teatraliach” od 2010 roku. Recenzuje spektakle także dla „artPapieru”, „Czasu Kultury” i redaguje dział Teatr w „2Miesięczniku. Piśmie ludzi przełomowych”. Kiedy nie przesiaduje we wrocławskich teatrach, lubi uprawiać turystykę teatralną, choć żałuje, że wciąż ma na to zbyt mało czasu.