Kompleksy współczesnych Polaków (Moralność Pani Dulskiej)
Moralność Pani Dulskiej to premiera otwierająca sezon 2013/2014 w Teatrze Arka. Pierwszy pokaz odbył się 9 września i był pretekstem do debaty na temat uczestnictwa osób niepełnosprawnych w kulturze. Reżyserii spektaklu oraz moderacji rozmowy podjął się Dariusz Taraszkiewicz.
Podobno nieprzypadkowo w tytule przedstawienia pojawia się „kwadrat”. Ma on symbolizować spotęgowanie we współczesnym świecie zjawiska, które określamy mianem dulszczyzny. Pani Aniela (Renata Jasińska) to stereotypowy przykład dewotki określanej mianem „mohera”, która zamknięta na wszelkie innowacje, swoje frustracje związane z niezgodą na świat, w jakim przyszło jej żyć, przelewa na niepełnosprawną służbę. Jej egzystencję można przyrównać do wegetacji, gdyż świadomie nie dba o własne szczęście, a kieruje się jedynie zabieganiem o zewnętrzny wizerunek kobiety pobożnej, reprezentującej tzw. „dobry dom”. Pozbawiona samokrytycyzmu nie zważa na potrzeby swoich najbliższych, lecz zależy jej na dobrych kontaktach z duchownym; nie traktuje z szacunkiem swych pracowników, ale sąsiadom okazuje dobroć. Męża obcokrajowca poślubiła dla jego majątku, ale nawet gdyby dowiedziała się o jego romansie z Juliasiewiczową, byłaby w stanie to znieść , byle móc nadal żyć na wysokim poziomie. Córki nie do końca akceptują poczynania swej matki, jednak w jawny sposób im się nie sprzeciwiają, gdyż wiązałoby się to z utratą pieniędzy potrzebnych na rozrywki. Twórcy w zbyt stereotypowy sposób próbują pokazać nam, jak niszczące bywają stereotypy. Widzowie mogą odnieść wrażenie, że aktorzy jako jedyni na sali świetnie się bawią i wierzą w słuszność, wręcz genialność dzieła, które powstaje z ich udziałem, na scenie. Niezwykle irytujący, w roli syna – Zbyszka – Michał Przybysz jest najsłabszym aktorskim ogniwem , za to występujący w dwóch rolach (księdza i transseksualnej lokatorki) Sylwester Różycki wyjątkowo dobrze sprostał powierzonemu zadaniu. Jego postać, nazywana przez Dulską „chłopobabem”, jest metaforą najsłynniejszej polskiej transseksualistki – Anny Grodzkiej. Służba – Hanka w trzech kreacjach : Alicji Idasiak, Teresy Trudzik i Anny Rzempołuch – to niepełnosprawna dziewczyna, która najczęściej pada ofiarą Dulskiej. Pozbawiona empatii, zakompleksiona kobieta chciałaby całkowicie odgraniczyć świat ludzi pełnosprawnych od niepełnosprawnych i zdegradować tych drugich do roli sprzątaczek, służących. Temat przedstawiony jest jednak dość płytko. Fragmenty dramatu, przedstawiające nietolerancję, łatwo przyrównać do spektakli dydaktycznych rodem z gimnazjum. „Europa się z nas śmieje, ponieważ jesteśmy prowincjonalni, tak jak Dulska” – to smutne
i jak dla mnie kontrowersyjne słowa Renaty Jasińskiej. Odtwórczyni głównej roli reprezentuje postawę pełną kompleksów wobec Zachodu, co nie powinno być domeną osoby przebywającej w środowisku przepełnionym kulturą, biorącej udział w takim przedsięwzięciu, jakim jest Moralność pani Dulskiej2. W społeczeństwie nie brakuje ludzi zakłamanych, pozbawionych wrażliwości, jednak takie uogólnianie w kontekście spektaklu, który ma walczyć ze stereotypami, dość mocno się z nimi kłóci. Problemy, które opisała w 1907 roku Gabriela Zapolska, są wciąż aktualne, jednak sposób ich przedstawienia przez Teatr Arka jest nieudolny, a spektakl nie zostaje zbyt długo w pamięci. Homofobia, nietolerancja wobec niepełnosprawnych, religijność na pokaz i brak empatii były obecne zawsze i wszędzie, dzięki czemu tematyka Moralności pani Dulskiej jest i będzie aktualna. Z jej adaptacją mierzyło się już wielu twórców, dlatego odnoszę wrażenie, że Taraszkiewicz wniósł zbyt mało własnej inwencji i świeżości do swojej interpretacji. Spektakl ogląda się z zainteresowaniem i przyjemnością, lecz jego banalność i infantylne aktorstwo powodują, że nie skłania on do refleksji. Pozostaje mieć nadzieję, że w kolejnych premierach twórcy nie powtórzą tych błędów, a nadchodzący sezon będzie obfitował w nowe adaptacje.
Katarzyna Pytlos, Teatralia Wrocław
Internetowy Magazyn „Teatralia”, numer 67/2013
Teatr Arka
Moralność Pani Dulskiej
reżyseria : Dariusz Taraszkiewicz
scenariusz : Jarosława Makus
scenografia : Maciej Strumiłło
obsada :
Aniela Dulska – Renata Jasińska
Zbyszek – Michał Przybysz
Hesia – Agata Obłąkowska – Woubishet
Mela – Joanna Gierdal
Pan Dulski – Alexandre Marquezy
Lokatorka, ksiądz – Sylwester Różycki
Juliasiewiczowa – Beata Lech-Kubańska
W pozostałych rolach adepci:
Alicja Idasiak, Anna Rzempołuch, Teresa Trudzik,Dariusz Bajorczyk, Jan Kot, Andrzej Kusiak, Marek Trociński
premiera: 9 września 2013
fot. mat. teatru