Pierwszym spektaklem pokazywanym w środę  na „Kontakcie” był Gawriło Princip grupy De Warme Winkel z Holandii w reżyserii zespołu i Marien Jongewaard. To kręcone na żywo i wyświetlane na ekranie, połączenie filmu z odsłoniętymi, teatralnymi kulisami tworzenia. Na scenie coś na kształt magazynu, rekwizytorni i garderoby – zastawki, tła, kostiumy, skład przedmiotów. Przy pomocy tworzonych na bieżąco obrazów, artyści cofają się do 28 czerwca 1914 roku – wtedy Princip (członek grupy jugosłowiańskich nacjonalistów) zabija arcyksięcia Filipa Ferdynanda. Zamach bezpośrednio przyczynił się do wybuchu Wielkiej Wojny.

Twórcy rozpoczynają od wymienienia inscenizacji, filmów, wierszy, które posłużyły im za domniemaną inspirację w pracy nad przedstawieniem. Aktorka ucharakteryzowana na serbskiego zamachowca (biało-czarna twarz kojarzy się ze zdjęciem mężczyzny, przywodzi też na myśl bohatera filmu niemego, do którego pojawią się kolejne nawiązania – muzyka i napisy na kartkach, wykorzystywane w nagraniach) wymienia również daty od 2016 do 1914. Wątpliwy zabieg „dosłownego” cofania się w czasie i omawiania prawdopodobnie fałszywej dokumentacji, która pomogła przygotować spektakl, jest może parodią teatru dokumentalnego. Pomysł jednak nie jest szczególnie zabawny, a przesadnie rozciągnięty w czasie.

Główna postać została rozmnożona – wszyscy spiskowcy wyglądają podobnie z przerysowanym makijażem i naprzemiennie wypowiadają przypisane mu kwestie. Historia życia mężczyzny poprowadzona od narodzin do śmierci, poprzez zabójstwo, próbę samobójczą, proces sądowy, pobyt w więzieniu, przepełniona jest patetyzmem. Przywoływanym przez narratora scenom towarzyszą prowizorycznie ustawiane kadry, retrospekcje z młodości (gdy Serbia przestaje dla protagonisty istnieć, jego pierwsza miłość zdmuchuje świeczkę). Stosuje się muzykę nawiązującą do różnych gatunków filmowych, między innymi filmu akcji, jeden z aktorów wytwarza też ilustracyjne dźwięki. Co prawda, niektóre sekwencje są potraktowane z przymrużeniem oka, ale nakręcone zostały z perspektywy opowiadającej się po stronie mężczyzny („Gawriło Princip jest tylko marionetką w diabelnym spektaklu”). Taki przekaz ma w szczególności spowiedź-monolog i zbliżenia na wyłaniającą się spod farby twarz więźnia, jego drżące oko. Twórcy działają tak, jakby chcieli wymusić na widzu współczucie. Ich autorska perspektywa na życie Principa to przetworzone i niekiedy przerysowane historyczne sceny ustawiane pod kamerę. Bardziej skupiają się na technicznej rejestracji obrazu niż jakości scenariusza. Niestety również lawirowanie między planem nagrywanym a labiryntem ustawionych na scenie przedmiotów nie przynosi dobrych efektów, całość wypada nieprofesjonalnie. Nieuporządkowany krajobraz na scenie nic nie wnosi do opowieści.

Na sam koniec pojawia się nawiązanie do wojny w Syrii i terroryzmu – jest bardzo uproszczone i nie poddane głębszemu namysłowi w samym przedstawieniu. Jakby zostało doklejone, by nadać dzisiejszy przekaz – a dokładniej poprowadzone mogłoby jakoś rezonować z życiorysem protagonisty i podważyć jednoznaczność postaci. Padają pytania: jak można siedzieć w domu, wiedząc, że gdzieś zabijają ludzi? Czemu Holandia nic dla Syrii nie robi? Do kamery wypowiada się kolejny mężczyzna ucharakteryzowany i wyglądający tak samo jak Gawriło Princip – więc domniemany terrorysta, który jednak, jak wynika z wypowiedzi – nie planuje ataku. Po chwili jednak nie wiadomo skąd rozlegają się strzały. Zależność między Principem a terrorystą jest dopowiadana na siłę, w momencie gdy nie rozwija się problemu w samym przedstawieniu, a jedynie wspomina o nim po powrocie w narracji do 2016 roku.

 

Anna Bajek, Teatralia Warszawa

Internetowy Magazyn „Teatralia”, numer 172/2016

 

23. Międzynarodowy Festiwal Teatralny „Kontakt”, 22–28 maja 2016

 

De Warme Winkel, Utrecht (Holandia)

Gawriło Princip

koncepcja i tekst: Jeroen De Man, Maria Kraakman, Vincent Rietveld, Mara Vlijmen, Ward Weemhoff

reżyseria: De Warme Winkel, Marien Jongewaard

reżyseria dźwięku i montaż: Remco de Jong, Florentijn Boddendijk

praca badawcza: Czesław de Wijs

reżyseria światła: Prem Scholte Albers

scenografia: Juul Dekker i Sarah Nixon

kostiumy: Bernadette Corstens

obsada: Vincent Rietveld, Mara van Vlijmen, Jeroen de Man, Ward Weemhoff, Anneke Sluiters, Emo Weemdoff (operator kamery)

pokaz: 24 maja 2016

fot. Sofie Knijff

Anna Bajek – rocznik 1994, pochodzi ze Szczecina, studentka wiedzy o teatrze Akademii Teatralnej w Warszawie, z „Teatraliami” związana od 2013 roku. Woli eksperyment od poprawności. Entuzjastka festiwali i teatralnych podróży.