„Podstawą teatru jest konflikt” przekonywał Nikołaj Kolada na konferencji prasowej poświęconej Maskaradzie. Rzeczywiście, zderzenie opozycji, zwłaszcza na poziomie estetycznym, jest głównym rysem spektaklu. Napięcie zmienia się jak w kalejdoskopie, od absolutnego kiczu po powagę. Kwestią gustu pozostaje „przełknięcie” tej mieszanki.

W sposób najbardziej podstawowy granicę między dwoma nastrojami  można przeprowadzić pomiędzy pierwszą i drugą połową przedstawienia. Kolada daleki jest co prawda od rysowania tak grubą kreską. Tytułowa maskarada to obok zabawy karnawałowej także cały wachlarz sztucznych zachowań, pretensjonalnych stylizacji i denerwujących tików. We wszystkich trzech i jeszcze innych na dokładkę wyróżnia się zwłaszcza Radosław Krzyżowski w roli Arbienina, mistrza gry i (nie)oficjalnego króla swojego światka, kradnącego całą uwagę wspomnianym zestawem zachowań. Stawkę podbija dodatkowo tubalnym głosem. Pozostałe postaci: Nina (Agnieszka Judycka), Zwiezdicz (Rafał Szumera), Szprich (Grzegorz Łukawski) także prezentują typowe dla siebie pozy i ruchy, ale żadna z nich nie przerasta Arbienina, są co najwyżej słabnącym echem sztuczności absolutnej. Jednak w miarę rozwoju akcji maski spadają… Dodatkowo cały sposób prezentowania się bohaterów i użyta kolorystyka zdają się zapowiadać nadchodzącą tragedię: początkowo śnieżnobiałe kostiumy, świecące cyrkoniowymi guzikami, zamieniają się w równie błyszczące tandetą, czerwone, a w finale czarne, wdzianka.

Z powyższego opisu nie wyłania się jednak pełnia zadziwiającej estetyki Maskarady. Niedyskrecją byłoby zdradzać wszystkie szczegóły, ale dla dopełnienia dodam jeszcze, że po wyjściu niechybnie pozostaje nam w głowie nieśmiertelny hit Britney Spears Oops! I Did It Again, a cała scena usłana jest foliowymi obrazkami zwierząt (w najlepszym wypadku przedstawiającymi małe koty, a w najgorszym jelenia na rykowisku). Przedstawienie jest przy tym przemyślane, a nawiązania do kultury popularnej świetnie wpisują się w manieryczny styl gry aktorskiej i stanowią mocny kontrapunkt do scen zagranych już zupełnie „na poważnie”. Pozostaje jednak wrażenie przeładowania. Gry przeciwstawnymi konwencjami domyślać się możemy od samego początku, ale na dopełniające sceny, przy których w pełni widać, dlaczego spektakl wyreżyserowano właśnie tak, a nie inaczej, musimy czekać zbyt długo, przebijając się przez sztuczną i kiczowatą część pierwszą, która nie jest ani ładna, ani nawet śmieszna. Teatr nie musi być przyjemny w odbiorze, ale czasem bywa po prostu nużący. W przypadku Maskarady nie jest to jednak kwestia braków w intelektualnie pojmowanej strukturze przedstawienia, ale bardziej prozaicznej odpowiedzi na pytanie, w jakich dawkach możemy znieść rodzaj monotonii, która cechuje przedstawienie (oraz wielokrotnie powtarzającą się piosenkę Britney Spears). Trzy godziny jednak przekraczają limit niektórych widzów.

Finalne przejście w inną estetykę cechuje dwuznaczność. Pewne elementy z wcześniejszych części pozostają. Znów trudno tu mówić wprost o niezrozumiałym lub pozbawionym sensu zabiegu. W końcu cokolwiek by się nie stało, świat powoli powraca do wcześniejszych norm. Tragedia nie oddziałuje na wszystkich w tym samym stopniu. Nawet śmierć, wprowadzona na scenę, ma charakter maski – wizualnej reprezentacji fatum – i błyska do nas plastikiem i brokatem kolorowych motylków. Milcząca ironia tej postaci ma swój urok, ale równocześnie zdejmuje ciężar odpowiedzialności z barków bohaterów, a zwłaszcza Arbienina. Pozwala im do końca pozostać właściwie bardziej karnawałowymi ozdobami banalnej intrygi, niż pełnokrwistymi postaciami. Kolada sam podkreślał codzienność, stanowiącą „punkt wyjścia historii w Maskaradzie – to informacje, które często docierają do nas z mediów – o tym, że mąż zamordował własną żonę z miłości”. Reżyser mimo to zdecydował się na wykreowanie fantastycznie odrealnionego świata scenicznego, którego kreacja, mimo że przemyślana i konsekwentna, pozostawia poczucie nie do końca określonej pustki.

Aleksandra Spilkowska, Teatralia Kraków

Internetowy Magazyn „Teatralia”, nr 69/2013

Teatr im. Juliusza Słowackiego w Krakowie

Maskarada

Michaił Lermontow

reżyseria: Nikołaj Kolada, przekład: Agnieszka Lubomira Piotrowska, scenografia i kostiumy: Justyna Łagowska, reżyseria światła: Justyna Łagowska, choreografia: Maćko Prusak, opracowanie muzyczne: Nikołaj Kolada, asystent reżysera: Iwona Cieślik, inspicjent: Iwona Cieślik

obsada: Radosław Krzyżowski (Arbienin), Agnieszka Judycka (Nina), Dominika Bednarczyk (Baronowa Sztral), Rafał Szumera (Zwiezdicz), Sławomir Maciejewski (Nieznajomy), Ewa Worytkiewicz (Motylek), Marcin Kuźmiński (Kazarin), Grzegorz Łukawski (Szprich), oraz: Katarzyna Bąk-Chuchacz, Lidia Bogaczówna, Karolina Głąb, Dorota Godzic, Karolina Kazoń, Adrianna Kućmierz, Katarzyna Zawiślak-Dolny, Tomasz Augustynowicz, Maciej Jackowski, Karol Kubasiewicz, Antoni Milancej, Bartłomiej Myca, Krzysztof Polkowski, Sławomir Rokita, Dominik Rybiałek, Rafał Sadowski, Łukasz Stawowczyk

premiera: 14 września 2013

fot. Piotr Kubic

Aleksandra Spilkowska – ur. 17.08.1992, studentka wiedzy o teatrze, gdańszczanka mieszkająca w Krakowie.