Raj utracony (Piąta strona świata)

Ogromnym atutem tegorocznej edycji bydgoskiego Festiwalu Prapremier okazał się spektakl Piąta strona świata w reżyserii Roberta Talarczyka z Teatru Śląskiego w Katowicach. Ta oparta na debiutanckiej powieści Kazimierza Kutza sentymentalna opowieść o rodzinie, przyjaźni i miłości na tle śląskich powstań i drugiej wojny światowej jest dowodem na to, że teatr coraz chętniej sięga do lokalnej historii.

Talarczyk postawił na prostotę: narrację powierzył głównemu bohaterowi, który opowiada anegdoty z życia swojej rodziny i mieszkańców niewielkich Szopienic. Miejsce, gdzie dorastał przedstawia jako idylliczny raj utracony, gdzie Polacy, Żydzi, Niemcy i Ślązacy żyli ze sobą niczym w symbiozie. Stąd też w historii głównego bohatera nie brak kolorowych postaci, które są przy tym niewątpliwie realne: żydowscy handlarze – cwaniaki, matki swatające swoje dzieci, ojcowie – śląscy powstańcy, urocze prostytutki z Sosnowca czy w końcu łobuzy ze szkolnej ławki, mówiący w czterech językach. Na scenie przewijają się obrazy rodem z lat 20., 30. i 40., a lektorowi przygrywa ludyczna muzyka. Ten wyjątkowy nastrój spektaklu momentami bawi, innymi razy wzrusza, a od czasu do czasu także intryguje. Ze sceny padają pytania: „Skąd się to wszystko wzięło? Jak powstał ten świat?”, „Kim jesteście? Polacy? Niemcy?”, na widowni pozostają głuche refleksje… Piąta strona świata jest zadumą nad kształtowaniem się lokalnej tożsamości, nad szukaniem samego siebie wśród swoich/obcych, w końcu jest też sentymentalnym powrotem do śląskiej arkadii.

Spektakl stanowi piękną kompozycję obrazu i dźwięku. Wszystko jest tu dograne i przemyślane. Niezwykle klimatyczna muzyka Przemysława Sokoła doskonale współgra z kostiumami z epoki autorstwa Ewy Sataleckiej oraz prostą choreografią  Katarzyny Kostrzewy. Zespół aktorski Teatru Śląskiego pokazał doskonały kunszt, co szczególnie widać w scenach zbiorowych. Na wyróżnienie zasługuje jednak Barbara Lubos-Święs – nie tylko za doskonałą rolę matki, ale przede wszystkim za nieskazitelny ruch sceniczny. Te poszczególne elementy prostej w formie scenicznej kompozycji Piątej strony świata stworzyły dzieło niebywałe, które ogląda się z największą przyjemnością.

Maria Górecka, Teatralia Trójmiasto

Magazyn Internetowy „Teatralia”, numer 71/2013

XII Festiwal Prapremier, 28 września – 6 października2013, Bydgoszcz

 

Teatr Śląski im. Stanisława Wyspiańskiego w Katowicach

Kazimierz Kutz

Piąta strona świata

adaptacja i reżyseria: Robert Talarczyk

scenografia, kostiumy, rysunki: Ewa Satalecka

muzyka: Przemysław Sokół

ruch sceniczny: Katarzyna Kostrzewa

współpraca dramaturgiczna: Irena Świtalska

kompozycja i realizacja światła: Maria Machowska

animacje: Zuzanna Szyszak

obsada: Dariusz Chojnacki, Bohater; Artur Święs, Lucjan; Bartłomiej Błaszczyński, Alojz, Alter ego Dziadka Wawrzka; Andrzej Dopierała, Ojciec; Barbara Lubos, Matka; Ewa Leśniak, Marianna; Grażyna Bułka (gościnnie), Chrobokowa; Bernard Krawczyk, Dziadek Wawrzek; Alina Chechelska, Babka Halźbieta; Marcin Szaforz, Heniek Basista, Karlik; Agnieszka Radzikowska, Adela; Katarzyna Kowalczuk, Izabela Czornynoga, Ema, Śpiewająca kobieta; Ewa Kutynia, Rebeka, Babka Jorga, Śpiewająca kobieta, Matka na dworcu, Alicja; Anna Kadulska, Matka Buli, Matka Jorga, Śpiewająca kobieta, Matka na dworcu, Matka Alicji, Truda – żona Karlika, Sąsiadka na Weselu; Andrzej Warcaba, Albin Lompa, Suchanek, Bauer Grundman, Żyd w pociągu, dr Hawranek; Adam Kopciuszewski (gościnnie), Żyd na targu, Ksiądz Dziędziela, Ojciec Buli, Bauer, dyrygent Oficer, Chrobok; Wiesław Kupczak, Powstaniec, Wallotek, Frydek Orendorz, Bauer, Sąsiad na weselu, Pacjent; Zbigniew Wróbel, Powstaniec, Tildeman, Ojciec Jorga, Bauer, Majster, Ksiądz na ślubie Lucjana; Jerzy Kuczera, Żyd na targu, Lebel, Dziadek Jorga, Organista Koperniok; Michał Piotrowski (Studium Aktorskie), Niemiecki chłopiec, Alter-ego Tildemana, Jorg, Chłopak zesłany na roboty, Pacjent; Grzegorz Lamik (Studium Aktorskie), Rufus, Bula, Zawiadowca, Hubert, Chłopak zesłany na roboty, Pacjent; Marek Rachoń, Żyd z Sosnowca, Ksiądz przyjaciel Alojza; Marek Andrysek (gościnnie), Zygmunt Pniok – Akordeonista oraz Sebastian Krysiak, Sylwester Pozłótko, Jerzy Śpiewakowski (statyści z zespołu technicznego).

prapremiera: 16 lutego 2013

fot. Krzysztof Lisiak