„Zgroza!” w tym jednym słowie Joseph Conrad zawarł cały wstrząs, który towarzyszy poznaniu natury człowieka. Izadora Weiss –  autorka spektaklu baletowego Darkness, zainspirowana Jądrem Ciemności, chciała pokazać „zabójczy mechanizm bezkarności deprawujący silniejszych”. Weiss udało się przedstawić za pomocą tańca baletowego problem przemocy wobec kobiet – przez wielu uznawanego już za nieaktualny w Europie.[1]. Chociaż choreografka nie pierwszy raz dała wyraz swojej feministycznej postawie, jej szerokie ujęcie zagadnienia było wielką niespodzianką.

 Balet składa się z dwóch części –  w pierwszej z nich opowiedziana zostaje tragiczna historia dziewczyny zmuszonej przez ojca do małżeństwa z niechcianym mężczyzną, chociaż główna bohaterka zakochana jest w kimś innym. Oprócz oczywistego koszmaru związku z przymusu, bardzo wymownie pokazano rolę przyzwolenia, a wręcz wymuszania przez społeczeństwo tego rodzaju praktyk. Dodatkową postacią, nie dająca się jednoznacznie zinterpretować, jest tajemnicza postać gejszy, która wystąpiła w jednej krótkiej scenie śmierci i pozostawiła niezatarte wrażenie dramatyzmu.

Drugi akt dramatu przedstawia historię kobiety, która ma odwagę mieć swój styl, co przez jej matkę i resztę społeczeństwa potraktowane jest jako wyuzdanie i powoduje brak akceptacji z ich strony. W tej części poruszony zostaje również problem bezkarności gwałtu. W sposób dosadny widać  władzę i możliwość wymuszania przez partnera określonego ubioru i zachowania siłą. W obu częściach ofiara nie może liczyć na pomoc z żadnej strony.

Choreografia, choć niezwykle wymowna, nie była idealna. Przede wszystkim rzucało się w oczy niedopracowanie scen zbiorowych, które miały na celu pokazanie nieprzejednania i jednomyślności społeczeństwa. Jednak przez częsty brak synchronizacji i nierówno tańczących artystów efekt ten został zdecydowanie umniejszony. W moim odczuciu brakowało także gwałtowności ze strony mężczyzn w relacjach z kobietami, choć można to też interpretować jako brak konieczności przemocy fizycznej i uwypuklenie psychicznej przewagi. Niemalże wszystkie partie solowe zostały zatańczone w sposób wzorowy, szczególnie Yurika Kitano, solistka Polskiego Baletu Narodowego, wykonała swoja partię wspaniale. Warto też dodać, że tancerze zostali perfekcyjnie dobrani do swoich ról, dotyczy to wszystkich, ale najbardziej należy wyróżnić Rachael Vrbancic, która wcieliła się w drugoplanową postać matki.

Scenografia, również autorstwa Weiss, sprowadzona została do zaledwie kilku elementów. Szczególnie istotne były ruchome lustra, które mogły stwarzać wrażenie klatki lub ochrony, a w drugiej części spektaklu pozwalały bohaterce odnaleźć siebie. Warto też wspomnieć o jaskrawoczerwonym dywanie kontrastującym z czernią reszty sceny w drugim akcie, który kojarzył się z rozpustą. Ze względu na minimalizm scenografii bardzo ważna była gra świateł, której autorem był Paweł Jasiński. Scena ślubu i śmierci gejszy, w których tylko główne postaci były mocno oświetlone, pozwalała intensywnie wczuć się w emocje bohaterów,.

Darkness to bardzo poruszający spektakl, oddający problematykę przemocy wobec kobiet i, przede wszystkim, społecznego przyzwolenia na to. Conradowskie słowo „Zgroza” doskonale opisuje zarówno przedstawione zagadnienie, jak i oczekiwane odczucia widza, który w jednym spektaklu widzi tak wiele stron patriarchalnego społeczeństwa. Choreografka  przedstawia problem społeczny, który został ukazany w dramacie pod bardzo różnorodnymi aspektami – od władzy rodzicielskiej, poprzez rolę stroju, niemoc ofiary w przypadku gwałtu oraz fizyczną i psychiczną przemoc w związku, co czyni ten spektakl naprawdę wstrząsającym.

 

Katarzyna Wardzyńska, Teatralia Warszawa

Internetowy Magazyn „Teatralia”, numer 230/2018

 

Teatr Wielki Opera Narodowa w Warszawie

Darkness

Izadora Weiss choreografia, libretto, scenografia

Paweł Jasiński światła

Obsada: Ewa Nowak (Lilli), Yurika Kitano (Gejsza), Adam Kozal (Ojciec), Adam Myśliński (Chłopak), Lorenzo Alberti (Pan Młody), Yurika Kitano (Jasmin), Ewa Nowak (Anioł), Rachael Vrbancic (Matka), Dan Ozeri (Pan), Natalia Pasiut (Dziewczyna 1), Agnieszka Jankowska (Dziewczyna 2)

premiera: 14 czerwca 2017

fot. Ewa Krasucka

 

Katarzyna Wardzyńska –  studentka MISHu na UW, recenzentka w magazynie „Teatralia”, przyjaciółka Polskiego Baletu Narodowego.

[1]              Weiss I., Od choreografa, w: Program do spektaklu Darkness, s. 3.