Ziścić marzenie…

Czy dyskusje na temat teatru i teatrologii możliwe są poza siedzibami uniwersytetów i instytucji teatralnych? Czy dyskurs, w którym uczestniczyć będą naukowcy oraz artyści, zarówno zawodowi, jak i amatorzy, może dojść do skutku w miejscu kojarzącym się raczej z kulturą ludową niż wysoką? Grupa marzycieli-zapaleńców uwierzyła w taką ideę i postanowiła wcielić ją w życie. Członkowie grupy zorganizowali bowiem I Otwarte Forum Twórcze i Naukowe w Jaśkowicach: Teatrologia na rozdrożach.

Pomysłodawcą tego wydarzenia jest Stowarzyszenie Teatralne Dom z Jaśkowic, a wtórują mu Koło Naukowe Doktorantów Uniwersytetu Śląskiego oraz Instytut Nauk o Kulturze i Studiów Interdyscyplinarnych UŚ. Za tymi jednostkami kryją się oczywiście ludzie, w tym przypadku: Piotr Tenczyk − absolwent teatrologii na Uniwersytecie Śląskim, współzałożyciel Stowarzyszenia Teatralnego Dom z Jaśkowic, aktor, reżyser i literat, który wymyślił ideę Otwartego Forum w Jaśkowicach oraz Adrianna Świątek − doktorantka w Zakładzie Teatru i Dramatu Instytutu Nauk o Kulturze i Studiów Interdyscyplinarnych Uniwersytetu Śląskiego (projekt badawczy SLAVDOM! EXPEDITION z obszaru antropologii widowisk − „Obrzęd weselny jako widowisko kulturowe w huculskiej kulturze ludowej”), wykładowca na Wydziale Teatru Tańca w Bytomiu (Państwowa Wyższa Szkoła Teatralna im. L. Solskiego w Krakowie), organizatorka plenerów badawczych ze studentami kulturoznawstwa UŚ, autorka reportaży fotograficznych i reżyserka filmu krótkometrażowego Rite de passage (2010). Oczywiście ich działania są wspomagane przez inne osoby, m.in. Annę Dudę (wydarzenia artystyczne), Barbarę Wojnarowską (koordynacja konferencji w siedzibie Stowarzyszenia), Mateusza Soleckiego (reżyser światła) oraz Annę Wołoszczuk, która  – i tu ciekawostka − specjalnie dla potrzeb konferencji naukowej Teatrologia na rozdrożach zaprojektowała przestrzeń tego wydarzenia, przypominającą japońskie lampiony, czy też ruchome ściany z papieru washi jakie wydzielają przestrzeń w domach z Kraju Kwitnącej Wiśni. Geometryczne, ascetyczne miejsce konferencji ma na celu stworzenie jak najlepszych warunków do dyskusji towarzyszących spotkaniom oraz skłonienie ich uczestników do refleksji, kreatywnych rozmów i owocnych dyskursów.

Jednym z założeń  konferencji jest chęć wyjaśnienia czy może raczej przeprowadzenia dyskusji na temat relacji zachodzącej pomiędzy artystami związanymi z teatrem a naukowcami-badaczami, którzy opisują procesy twórcze i poddają je wnikliwej analizie oraz interpretacji. Organizatorzy stawiają pytania: „Czy jest możliwa między nimi współpraca, czy jest ona potrzebna? Jaką wartość dla artysty teatralnego mają badania naukowe? Jak powinna wyglądać praca teatrologa podczas badania zjawisk teatralnych?”. Ważną kwestią będzie również czas i sytuacja, w jakiej znalazły się zarówno teatr, jak i teatrologia w kontekście współpracy przedstawicieli środowisk uniwersyteckich oraz artystycznych w celu opisania aktualnych tendencji w kulturze. Odniesieniem do rozważań w tym zakresie będzie chociażby współpraca Jerzego Grotowskiego z Ludwikiem Flaszenem, która zaowocowała pismami tego krytyka przyczyniającymi się do lepszego zrozumienia idei dyrektora Teatru 13 Rzędów (m.in. komentarze do spektakli, pełne syntezy przedstawień).

Oczywiście tematem spotkań będą również problemy, przed jakimi postawiony zostaje naukowiec wobec tak efemerycznego i ulotnego zdarzenia jakim jest spektakl. Wiąże się to przede wszystkim z wyborem metodologii mającej pomóc w pełnym uchwyceniu wybranego zjawiska, a także, a może przede wszystkim, z podjęciem decyzji, co powinno stanowić temat i istotę badań z zakresu działalności teatralnej. Kryje się za tym również próba odpowiedzenia na pytanie, jakimi gałęziami współczesnego teatru, czy szerzej − zjawisk o charakterze widowiskowym, performatywnym, powinni zajmować się teatrolodzy. Konferencja stawia również pytanie o pozycję teatrologii we współczesnej nauce – o jej miejsce w strukturach uniwersyteckich, kierunkach rozwoju i interdyscyplinarności. W materiałach organizatorów można przeczytać: „Wydaje nam się, że nauka i naukowcy muszą co jakiś czas zadawać sobie zasygnalizowane powyżej pytania, by wspólnie wyznaczać azymut, według którego będą podejmować dalszą pracę. W dzisiejszym świecie, w którym nauka staje się bardzo wyspecjalizowana, takie spotkanie może przyczynić się do twórczego i naukowego fermentu, pozwalającego spojrzeć na bliską nam dziedzinę naukową z zupełnie innej strony”.

Gościem honorowym konferencji będzie profesor Eleonora Udalska – długoletni kierownik Zakładu Teatru i Dramatu w ramach struktur Uniwersytetu Śląskiego, natomiast w samej konferencji wezmą udział prelegenci z takich uczelni, jak Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, Uniwersytet Łódzki czy Masaryk University. Ponadto uczestnikami spotkań będą osoby reprezentujące Państwową Wyższą Szkołę Teatralną, Muzeum Śląskie i Bibliotekę Śląską.

Oprócz konferencji, Forum towarzyszyć będą wydarzenia artystyczne, w tym spektakl zrealizowany przez studentów PWST im. Ludwika Solskiego w Krakowie na Wydziale Teatru Tańca w Bytomiu (Kre-on, Kre-ona, Kre-ono). Z kolei przedstawienie Dziewczynka z zapałkami zrealizowane przez studentów Uniwersytetu Śląskiego, Akademii Muzycznej w Katowicach oraz Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie czy zbiorowa wystawa fotografii pt. Rytuał świętej codzienności człowieka Gardzienickiego, to wynik działań między innymi Adrianny Świątek oraz jej współpracy z doktorantami i studentami śląskich uczelni.

Podczas dwóch dni Forum odbędą się liczne spotkania, zarówno o charakterze naukowym, jak i artystycznym. Warto zatem poświęcić trochę czasu i udać się do miejscowości położonej między Rybnikiem a Katowicami, aby móc uczestniczyć w realizacji marzenia grupy pasjonatów i, mam nadzieję, kreatywnej wymianie poglądów i doświadczeń. Oczywiście mocno stąpając po ziemi (i będąc „sobą”) muszę wyrazić swoje nadzieje na przyszłość: oby wnioski płynące z tych spotkań były celowe i aby zostały one wprowadzone w czyn, stanowiąc nowe otwarcie w relacjach teatrolog − artysta oraz naukowiec – zjawisko będące przedmiot jego badań. Jak będzie? Przekonamy się o tym nie tylko w trakcie Forum, lecz także po zakończeniu kwietniowego wydarzenia. Zapraszam zatem do Jaśkowic! Niech spełniają się marzenia…

Magdalena Czerny, Teatralia Śląsk

Internetowy Magazyn „Teatralia”, numer 92/2014

Tekst napisany na podstawie materiałów Organizatorów I Otwartego Forum Twórczego i Naukowego: http://otwarteforum.eu/