Monodram Jacka Zawadzkiego w reżyserii nieżyjącego już Zygmunta Duczyńskiego został oparty na poemacie Wieniedikta Jerofiejewa Moskwa-Pietuszki. Artysta związany ze szczecińskim Teatrem Kana po wielu latach powrócił do tekstu rosyjskiego pisarza. Droga bohatera z Moskwy do Pietuszek to podróż wewnętrzna oraz zapis nielinearnych wizji człowieka uzależnionego od alkoholu.

Spektakl Zawadzkiego to jedno z najważniejszych przedstawień Teatru Kana. Od premiery przedstawienia minęły dwadzieścia trzy lata, ale tekst Jerofiejewa przekazuje treści, które nadal są aktualne. Wienia, bohater poematu, jest w ciągłej drodze do Pietuszek – miejsca, w którym mieszka jego ukochana. Przy okazji wspomina, że mieszkając w Moskwie, nigdy nie widział Kremla. Stan upojenia alkoholowego, w którym ciągle się znajduje, przesłania mu to, co najważniejsze. Warto zaznaczyć, że Jerofiejew pisząc ten poemat, nawiązywał do własnych problemów z uzależnieniem. Wienia, pomimo swojego nałogu, w trzeźwy i humorystyczny sposób opowiada swoją historię.

Podróż, w którą wyrusza, odbywa się zarówno na planie fizycznym, jak i w jego marzeniach. Pietuszki wydają się być nieosiągalnym celem; miejscem, w którym może odpocząć zmęczona dusza bohatera. Jednak, kiedy okazuje się, że jego marzenie znajduje się już w zasięgu ręki, Wienia traci je z pola widzenia. Mijając stację Pietuszki, nie wysiada na niej,  wraca za to z powrotem do Moskwy, gdzie po raz pierwszy widzi Kreml. Podróż Wieniczki kończy się niefortunnie –  zostaje zamordowany na schodach prowadzących do Kremla. Jego śmierć przypomina jedną ze stacji drogi krzyżowej – umiera
z dłońmi przybitymi do posadzki.

Minimalizm scenografii podkreśla wydźwięk emocjonalny i intelektualny monodramu. Wienia znajduje się w ciemnym pomieszczeniu, które oświetla jedna, słabo świecąca żarówka. Rekwizyty zostały zredukowane do minimum (lustro, walizka, krzesło), przez co pokój sprawia wrażenie pustego, przejściowego, takiego, w którym nie da się żyć, a można jedynie wegetować. Bohater ciągle popija z piersiówki i grając na harmonijce, opowiada fantazyjne historie stworzone w jego zmąconej alkoholem wyobraźni. Zakładając pełną ekspresji maskę odgrywa spotkanie z mitycznym Sfinksem, który zadaje mu absurdalne pytania z podtekstem erotycznym.

W drodze do Pietuszek bohater spotyka wiecznie pijanego, ledwie trzymającego się na nogach kontrolera Semionycza. Jego zabawne opowieści podszyte są jednak smutną prawdą, niezwykle sugestywną symboliką odznacza się historia o zmarłym synu. Wieniczka, trzymając pionowo lekko otwartą walizkę, zapala stojącą w niej świeczkę. Melancholia, jaką odczuwa bohater w przywołanym wspomnieniu, wydaje się jednym z niewielu powrotów
do rzeczywistości.

Moskwa-Pietuszki to podróż wewnętrzna, paraboliczna historia ludzkiego losu. Pietuszki wydają się miejscem wyobrażonym, nie mającym nic wspólnego z autentycznym miastem. Wienia umiera w sposób nacechowany symboliką chrześcijańską, ale jego śmierć nie zostaje uświęcona. Odchodzi człowiek, a wraz z nim jego marzenie.

Jacek Zawadzki był gościem Teatru Szwalnia w ramach projektu Szwalnia Kultury, współfinansowanego przez Wydział Kultury Urzędu Miasta Łódź. Moskwę-Pietuszki można było zobaczyć kilka tygodni wcześniej w trakcie tegorocznego festiwalu teatrów alternatywnych Spotkania, organizowanego przez Fundację Łódzkie Spotkania Teatralne. Pisząc o spektaklu Zawadzkiego, warto wspomnieć o Szwalni, gdyż sam aktor wypowiada się o tym miejscu w ciepły sposób. Centrum Kultury Niezależnej Teatr Szwalnia powstało z inicjatywy Marcina Brzozowskiego oraz Stowarzyszenia Targowa 62. To przestrzeń otwarta na projekty ambitne i poszukiwania artystyczne zarówno profesjonalne, jak i amatorskie. Jest to miejsce z ogromnym potencjałem i wspaniałą, twórczą energią. Budynek przy ulicy Struga 90 zaprasza wszystkich, którzy mają ochotę na wspaniałe spotkanie z nieszablonową, alternatywną sztuką.

Katarzyna Skręt, Teatralia Łódź

Internetowy Magazyn „Teatralia” numer 38/2012

Teatr Kana w Szczecinie

Moskwa-Pietuszki

według poematu Wieniedikta Jerofiejewa Moskwa-Pietuszki

scenariusz, scenografia i reżyseria: Zygmunt Duczyński

autor maski: rzeźbiarz – Władysław Klamerus

obsada: Jacek Zawadzki

premiera: 14 maja 1989

Katarzyna Skręt – rocznik 1990, studentka kulturoznawstwa (teatrologia, promocja sztuki) na UŁ. Publikuje na portalu e-teatr (w ramach projektu Nowa Siła Krytyczna). Interesuje się kulturą japońską, teatrem alternatywnym, ulicznym i plenerowym, działaniami performatywnymi, tematem poszukiwania tożsamości i pamięci miejsc oraz bio-artem.